Een nieuw profiel voor de leraar kleuteronderwijs en - Vakgroep ...

Hoofdstuk 3
Het beroepsprofiel binnen de school
3.1 Pleidooi voor een systematische
aanvangsbegeleiding
De lerarenopleidingen leggen de fundamenten
voor de kennis, vaardigheden en attitudes die van
een leraar verwacht worden. De opleiding ontwikkelt
een startcompetentie die verdere uitdieping
en groei moet kennen binnen de context van een
school. Een goed uitgebouwde aanvangsbegeleiding
binnen de school is hierbij een absolute
noodzaak. We hebben ook aangetoond dat de gerichtheid
op levenslang leren, gestuurd door een
reflectieve houding, centraal staat in de huidige
opleidingsdidactiek.
Scholen en klassen zijn zo verschillend van elkaar
dat beginnende leraren vaak zoekend zijn om op
een gepaste wijze de ontwikkelde competenties
in te zetten en ze te vertalen in zinvolle onderwijspraktijken.
Dit zoekproces moet ondersteund
worden. De beginsituatie van een klasgroep kan
je als beginnende leraar niet kennen als niemand
van je collega’s je daarover inlicht. Studenten in
de lerarenopleiding leren wel om hierover vragen
te stellen onder meer tijdens hun stage. Begeleiding
bij de start van een onderwijsloopbaan is
ook nodig om de cultuur en gebruiken te leren
kennen van de school waar de beginnende leraar
in terecht komt. En dit geldt voor alle typefuncties
die we beschreven hebben. Zo kan de praktijkschok
worden opgevangen die de meeste beginnende
leraren kennen. De overgang van opleiding naar
werk is binnen het lerarenberoep immers zeer
groot. Niet alleen valt ‘het statuut van student’
weg, maar vooral van belang is het feit dat de
beginnende leraar meteen wordt geconfronteerd
met de volle verantwoordelijkheden van het leraarschap.
De begeleiding vanuit het opleidingsinstituut
en de aanwezigheid van een mentor in de
klas zijn er niet meer. De beginnende leraar staat
plots alleen in de klas en moet zijn plaats binnen
de school zoeken. Wie zijn de leerlingen, wat zijn
hun interesses? Hoe word ik geacht binnen deze
school met hen om te gaan? Zal ik het redden?
Wat zijn de afspraken onder de collega’s voor het
geven van toetsen, voor het doen van toezichten
op de speelplaats? Het zijn voorbeelden van vragen
waar beginnende leraren mee te maken hebben,
die ze moeten stellen, maar waarop zij alleen
met hulp van collega’s binnen de school wegwijs
worden gemaakt.
Alle onderzoek en literatuur met betrekking tot
beginnende leraren (Vonk, 1989; Bosman e.a.,
1999) geven aan dat een beginnende leraar op
zoek is naar veiligheid, naar erkenning en aanvaarding
door collega’s, leerlingen, directie en
ouders. Op emotioneel vlak betekent dit heel
wat. De “ik-bekommernissen” zijn dan ook hoog:
“Kan ik het wel aan? Kom ik goed over? Zullen de
leerlingen mij graag hebben? Hoe kom ik over bij
mijn collega’s?” Het is maar een greep uit vragen
die beginnende leraren zich stellen. Niet zelden
wordt een beginnende leraar geconfronteerd met
onzekerheden en ambivalente gevoelens. Onrust
en euforie, verwarring en duidelijkheid, het gevoel
van incompetentie en een gevoel van adequaat
handelen wisselen elkaar voortdurend af. Die
ambivalente gevoelens hebben te maken met het
feit dat beginnende leraren in de drempelperiode
(de start van hun loopbaan) vaak worden geconfronteerd
met problemen, zoals orde houden, het
niet kunnen vinden van gepaste leermiddelen,
het moeilijk kunnen inschatten van de fouten die
leerlingen maken, geen gepaste feedback kunnen
geven aan ouders, enzovoort. Die problemen
hebben meestal niet te maken met een individueel
falen (Vonk, 1989), maar vinden een oorzaak
in de confrontatie met de nieuwe situatie, in de
confrontatie met nieuwe verwachtingen en een
nieuwe omgeving. Beginnende leraren hopen
hun eigen pedagogische idealen te realiseren,
maar zijn vaak ontgoocheld omdat ze botsen met
dominante lesmodellen die niet overeenstemmen
met wat zij in de lerarenopleiding geleerd hebben.
Studenten hebben kennis gemaakt met nieuwe
onderwijsvisies, met nieuwe methodieken – het is
de plicht van de lerarenopleidingen om die aan te
reiken – maar beginnende leraren vinden die niet
altijd terug in de praktijk, of ze merken dat scholen
andere tradities hebben. Aspirant-leraren worden
wel voorbereid op een zo breed mogelijke waaier
van onderwijspraktijken, ze leren die praktijken
analyseren om een goede transfer te maken. Maar
de lerarenopleidingen kunnen onmogelijk een volledig
beeld geven. Wel leren de lerarenopleidingen
de studenten om te gaan met die spanning tussen
het wenselijke en het werkelijke, leren ze de
69