Een nieuw profiel voor de leraar kleuteronderwijs en - Vakgroep ...

2.2 Typefunctie 2:
de leraar als opvoeder
De leraar kan:
✓ in overleg een positief leefklimaat creëren
voor de kinderen in de groep/leerlingengroep
(*) en op school;
✓ de emancipatie van het kind bevorderen;
✓ door attitudevorming kinderen op individuele
ontplooiing en maatschappelijke participatie
voorbereiden;
✓ actuele maatschappelijke ontwikkelingen
hanteren in een pedagogische context;
✓ omgaan met kinderen in sociaal-emotionele
probleemsituaties en met kinderen met leeren
gedragsmoeilijkheden;
✓ de fysieke en geestelijke gezondheid van de
kinderen bevorderen;
✓ communiceren met kinderen met diverse
taalachtergronden in diverse talige situaties.
(*) voor de leraar lager onderwijs
De leraar als opvoeder draagt zorg voor het kind
als persoon, respecteert de diversiteit onder de
kinderen en stelt de waardeopvoeding centraal.
Hij is bekommerd om hun ‘wel-zijn’, hun zelfbeeld,
zelfwaardegevoel en de wijze waarop ze
betekenis geven aan de hun omringende wereld
en aan hun eigen leven. Pedagogische taken zijn
breder dan lestaken en houden verband met het
totale vormingsgebeuren en de interactie tussen
de leraar en het kind. Pedagogische taken zijn
niet altijd te vatten in lesvoorbereidingen. Ze zijn
immers verweven met het dagelijkse handelen
van leraren. In de vele kleine dingen van elke dag
ervaart het kind een basisvertrouwen in de leraar
als opvoeder die het een veilig gevoel geeft en
een waardering die groeibevorderend werkt. Goed
leven, goed spelen en goed leren gaan samen in
een emancipatorische onderwijsvisie. Een leraar is
tegelijk begeleider van leerprocessen en opvoeder.
Die opvoedende rol neemt hij wel samen op met
de ouders (zie: ‘de leraar als partner van ouders’).
2.2.1 Een positief leefklimaat: de zorg om
het welzijn van kinderen
Met betrekking tot de zorg om het welzijn van
kinderen zijn hun behoeften aan waardering en
respect, aan een positief relationeel klimaat het
uitgangspunt. Het zijn behoeften van kinderen die
het pedagogisch handelen van leraren leiden. Die
behoeften zijn duidelijk aanwezig bij alle kinderen.
Een goede affectieve band tussen leraar en kind is
een noodzakelijke voorwaarde voor een gunstige
leer- en opvoedingssituatie. Kinderen vragen dat
er naar hen wordt geluisterd, dat er aandacht is
voor hun leefwereld, begrip, actief engagement,
enthousiasme en een ‘menselijke omgang’, een
omgangsstijl die zich uit in openheid, spontaneïteit,
genegenheid, eerlijkheid en vertrouwen. Authenticiteit,
gelijkwaardigheid en zorg om mensen
zijn principes die fundamenteel zijn in de opbouw
van een pedagogische relatie. Het zijn trouwens
basiskwaliteiten voor de omgang met mensen.
Maar “als het waar is dat men op deze wijze met
mensen dient om te gaan, dan gelden de criteria
niet alleen voor de begeleider; zij gelden voor iedereen,
ook voor het kind” (Van Luyn, 1994, p. 19).
In een pedagogische relatie is er dus sprake van
wederkerigheid. Uitgaan van de mens in het kind
houdt in dat eisen worden gesteld aan het kind,
maar eveneens dat de leraar slechts eisen kan stellen,
wanneer hij ze zelf ook vervult. Hier staat de
voorbeeldfunctie van de leraar voorop.
Stimuleren, bekrachtigen, kansen creëren op
positieve ervaringen, ontwikkelen van positieve gevoelens
bij de kinderen: het geeft hen een gevoel
van veiligheid, het helpt hen in het ontwikkelen
van een positief zelfbeeld dat hen in staat stelt
naar nieuwe leerprikkels op zoek te gaan. Lerarenopleidingen
stimuleren bij aspirant-leraren het
bewustzijn van het effect van het handelen van
de leraar op de gevoelens en het waardegevoel
van kinderen. Studenten in de lerarenopleiding
leren daarom reflecteren over hun pedagogisch
handelen. Dit gebeurt op een systematische wijze.
Studenten worden gestimuleerd om op regelmatige
momenten stil te staan bij de manier waarop
ze hun eigen pedagogische doelen, principes en
idealen concreet invullen. Idealen zijn mooi, maar
moeten worden omgezet in de praktijk van elke
dag. Met idealen worden hier geen vage doelen
vooropgesteld, maar wel manieren om naar kinderen
te kijken en met kinderen om te gaan (Verkuyl,
2002).
31