ram213-beschermingsprogramma-archeologie-2013

214
—
253 Kruysen 1974, 178; Smeets 1998, 36.
254 Stoepker 1989; 1990.
20.2.2 Archeologische en historische
context
De Mookerschans is een vierkante, vierpuntige
schans met aan de noordzijde hele bastions en
aan de zuidzijde halve bastions. De flanken
van de bastions staan niet loodrecht op de
coutine, wat erop wijst dat bij de bouw het
verbeterde Oud-Nederlandse stelsel is gevolgd.
Op basis van deze typomorfologische
gronden kan de aanleg waarschijnlijk in de
tweede helft van de zeventiende eeuw worden
gedateerd.253
Hoewel de naam een relatie met de slag op de
Mookerheide op 14 april 1574 suggereert, is het
onwaarschijnlijk dat het complex toen is aangelegd
(zie hierboven). Concrete gegevens over de
aanlegdatum zijn niet bekend, maar uit geschreven
bronnen blijkt dat de schans in 1639 nog niet
bestond. Een aanlegdatum ergens in de tweede
helft van de zeventiende eeuw ligt het meest
voor de hand.
Naast de bouwdatum is ook de functie van de
schans onduidelijk. Een optie is dat de Mookerschans
deel heeft uitgemaakt van een serie geretrancheerde
(verschanste) kampen. Een andere
mogelijkheid is dat het gaat om een
oefenkamp van Staatse troepen. In beide gevallen
lijkt de aanleg verband te houden met de
functie die de Mookerheide van de zestiende tot
in de negentiende eeuw heeft vervuld. Zij fungeerde
in die periode namelijk als een troepenverzamelplaats
bij voorgenomen militaire operaties
en als oefenterrein voor het leger van de
Republiek en later van het Koninkrijk der
Nederlanden.
In december 1989 heeft de toenmalige Rijksdienst
voor het Oudheidkundig Bodem onderzoek
(ROB) op verzoek van de gemeente Mook
een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd. Het
doel was tot een verantwoorde restauratie
dan wel consolidatie van het complex te kunnen
komen.254 Daarbij werden vijf sleuven gegraven.
Nadere gegevens over de datering of
relevante vondsten leverde het onderzoek niet
op. Wel bleek dat de wal wordt omringd door
een 4 m brede spitsgracht met een diepte van
170 cm. Aan de binnenzijde van de wal ligt een
kleinere greppel met een diepte van 40-80 cm.
De hoogte van de aarden wallen bedroeg
slechts 80-100 cm. Op maaiveldniveau was de
basis van de wal 2,5 tot 4,5 m breed.
De restauratie en consolidatie vonden plaats in
1992. Bij deze werkzaamheden is de greppel aan
de binnenzijde niet hersteld. De gracht aan de
buitenzijde is wel aangepakt.
20.2.3 Gespecificeerde archeologische
verwachting
Op het Archeologisch Hoogtebestand Nederland
(AHN) ziet de schans er behoorlijk gaaf uit.
Vermoedelijk zal zij nagenoeg in haar geheel bewaard
zijn gebleven, zij het dat onderdelen ervan
vooral door erosie kunnen zijn aangetast.
Het gaat hierbij om resten van spitsgrachten,
wallen en greppels. Daarnaast kunnen worden
aangetroffen:
• sporen van het gebruik van de schans, zoals
sporen van lichte bebouwing en/of tenten,
waterputten, afvalkuilen, latrines en haardvlekken
van kampvuren;
• vondstmateriaal dat met het gebruik van de
schans te maken heeft gehad, zoals aardewerk,
glas, loden kogels, musketflinten en
dergelijke;
• resten die verband houden met het houden en
stallen van paarden.
20.2.4 Onderzoeksvragen
Voor het veldonderzoek zijn de volgende onderzoeksvragen
opgesteld:
1. Wat zijn de aard, omvang, diepteligging en
datering van de archeologische resten?
2. Wat is de exacte locatie van de omgrachting?
3. Wat is de stratigrafische opbouw van de omgrachting?
4. Wat is de uitstulping aan de zuidzijde van de
schans die op het AHN te zien is? Is dat een
recente ingreep of een fout in het AHN?
5. Leveren het booronderzoek en de metaaldetectie
aanwijzingen op voor gebruik van het
binnenterrein en waar bestaan deze uit?
6. Wat is de aard van het gebruik van het binnenterrein
dat op basis van het booronderzoek
en de metaaldetectie kan worden vast
gesteld?
7. Hoe gaaf is het object en hoe is het geconserveerd?