ram213-beschermingsprogramma-archeologie-2013

7
—
baar is in het landschap. En zichtbare monumenten
uit deze periode zijn zeer zeldzaam.
Daarnaast vormt de tumulus een ensemble met
de eveneens beschermde resten van de woning
van de begravene, de villa van Overasselt.
Deze drie complexen dragen bij aan het vergroten
van de diversiteit van het Romeinse monumentenbestand
en zijn van belang voor toekomstig
onderzoek.
Wonen in de middeleeuwen
De wortels van veel van onze dorpen en steden
reiken tot in de middeleeuwen en van sommige
soms nog verder terug in de tijd. Dit betekent
evenwel niet dat de huidige dorpen en steden
alle woonplaatsen uit de middeleeuwen vertegenwoordigen.
In Leiderdorp liggen op de oevers van twee restgeulen
in het Rijnestuarium de resten van een
vroegmiddeleeuwse handelsnederzetting. De
nederzetting wordt gekenmerkt door de aanwezigheid
van houten beschoeiingen en dikke pakketten
vondstrijk materiaal in de restgeulen.
Daarnaast zijn er enkele skeletten gevonden,
wat wijst op aanwezigheid van een grafveld.
Waarschijnlijk heeft de nederzetting in
Leiderdorp onderdeel uitgemaakt van een netwerk
van vroegmiddeleeuwse handelsnederzettingen
langs de toenmalige kust en in het
Rijnestuarium. Het merendeel van deze nederzettingen
is ondertussen geheel verdwenen en
verstoord als gevolg van de verstedelijking in de
Randstad. In Leiderdorp liggen de resten nog
grotendeels intact in de bodem.
Te Appel (gemeente Nijkerk) liggen op de punt
van een dekzandrug de restanten van een door
een gracht en wal omgeven ovaal terrein. In de
periode 1000-1100 is op het terrein een omwalde
nederzetting aangelegd. In de dertiende eeuw
verrees aan de zuidzijde binnen de omwalling
een door een gracht omgeven spiekerbelt. Deze
bleef tot in de zestiende eeuw in gebruik. In de
achttiende en negentiende eeuw bevond zich
binnen de omwalling een akker. Het complex
houdt mogelijk verband met de uit de geschreven
bronnen bekende Hamalandse graven. Ze
hadden in Appel een belangrijk domein, dat in
de late negende eeuw door donatie overging op
de abdij van Elten.
De nederzetting Reimerswaal is ontstaan in de
elfde-twaalfde eeuw. Het was in de late middeleeuwen
na Middelburg en Zierikzee de derde
stad van Zeeland. De geschiedenis van de stad is
nauw verbonden met het water. Het was een belangrijke
handelsplaats met uitgebreide havenfaciliteiten,
die zijn bloei dankte aan een gunstige
ligging aan de Oosterschelde. De
strategische ligging aan een aftakking van de
Schelde had echter ook een keerzijde. Vanaf de
zestiende eeuw kreeg men in Reimerswaal te
kampen met wateroverlast. In 1530 werd de stad
geteisterd door een zware stormvloed, waarbij
een groot deel van het omringende land verloren
ging. Latere stormvloeden zorgden ervoor
dat de stad werd afgesneden van de rest van
Zuid-Beveland en dat delen van de bebouwing
in de stad werden verwoest. Aan het begin van
de zeventiende eeuw was de stad gereduceerd
tot een dorp bestaande uit enkele bouwvallige
huizen. Aan het eind van de zeventiende eeuw
resteerde slechts een klein eiland met daarop
enkele ruïnes.
Verdediging vanaf de vroege middeleeuwen tot
in de negentiende eeuw
Vestingwerken als stadsmuren, poorten en
schansen maken veelal grote indruk door hun
uitstraling en omvang. In het huidige Nederland
liggen op verschillende plaatsen (zowel in landelijk
gebied als steden) relicten uit het verleden
die te maken hebben met verdediging. Sommige
daarvan zijn duidelijk als zodanig herkenbaar
(bijvoorbeeld de Burcht van Leiden), andere liggen
meer verscholen in het landschap en zijn
deels onherkenbaar geworden als gevolg van
latere bebouwing of grondgebruik (bijvoorbeeld
de landweren in Brunssum en Heerlen). Deze
verdedigingswerken herbergen een schat aan
archeologische informatie uit de jongere perioden
van onze geschiedenis. Daarnaast vormen
sommige van deze complexen een lieu de mémoire.
Op de Mookerhei liggen twee kleine schansen
uit de zeventiende eeuw, bestaande uit zichtbare
resten van wallen en grachten. Het beoogde
archeologische monument van een vijftiendeeeuwse
landweer ligt tussen Schinveld en
Nieuwenhagen. Het noordelijke deel ligt ten
noordoosten van Brunssum (gemeente
Brunssum) en het zuidelijke deel op de
Heerlerheide (gemeente Heerlen). De landweer
bestaat uit twee aarden wallen met ertussen een
V-vormige gracht. De wallen zijn in de loop der
tijd wat afgevlakt en de gracht is deels opgevuld.
Desondanks is de landweer op de meeste plaatsen
nog goed herkenbaar in het landschap.
De circumvallatielinie rondom Groenlo is in 1627