ram213-beschermingsprogramma-archeologie-2013

240
—
296 Datema 2009; AMW 2006; 2008; 2009.
een constructie in of op de wal. Onder de
wallen was het oude bodemprofiel bewaard
gebleven.
In 1970 was in de wand van de zandgroeve aan
de zuidzijde van de Brunssummerheide een
profiel van De Landgraaf te zien. De gracht was
ter plaatse circa 2 m diep en ongeveer 6 m
breed. De gracht had een schone vulling met
afwisselend zones van schone en humeuze
grond. Naar boven toe werd de vulling steeds
vuiler. De wallichamen waren slechts rudimentair
aanwezig.
De beide onderzoeksplaatsen liggen circa 5 km
uit elkaar, maar de breedte en diepte van de
spitsvormige gracht zijn identiek. Dit suggereert
een eenheid in planning en uitvoering van de
aanleg van De Landgraaf. In 1979 en 1980 heeft
de ROB een veldcontrole uitgevoerd, nabij de
Heksenberg. In een dwarsprofiel over de landweer
was een spitsgracht te zien. Het wallichaam
was zwak ontwikkeld. De wallen waren plaatselijk
verstoven en de gracht was op enkele plaatsen
van een dam voorzien of ingestoven.
Tussen 2006 en 2009 heeft de Archeologische
Monumentenwacht de landweer meerdere malen
onderzocht.296 Een deel van het terrein nabij
het Schutterspark binnen de gemeente
Brunssum is aangetast door de herinrichting van
het gebied sinds de jaren vijftig. Daarbij is onder
meer op het westelijk wallichaam een 2 m breed
asfaltpad aangelegd en is de oostelijke wal op
enkele plaatsen doorgegraven ten behoeve van
de afvoer van kwelwater. De gracht oogde gaaf
en was maximaal 5 m breed. De noordpunt was
recent vergraven.
Het noordelijke einde van dit monument grenst
vrijwel aan de Rode Beek. Het dal van deze beek
vormde in de middeleeuwen een natuurlijke
barrière en, samen met de landweer, een aaneengesloten
verdedigingswerk. Langs en in de
beek liggen afvalhopen van middeleeuwse pottenbakkers
(Brunssum-Schinveldaardewerk).
Ten zuiden van het eigendom van
Natuurmonumenten is De Landgraaf in ernstig
mate aangetast. De oostelijke wal is oudtijds
verlaagd en hierin staat een (vervallen) afrastering.
Bij de aanleg van een brasserie met terras is
een gedeelte van De Landgraaf geëgaliseerd. In
de speeltuin van het Schutterspark is een deel
vrij gaaf bewaard. In het zuidelijk deel ontbreekt
het oostelijke wallichaam.
Ten slotte heeft RAAP Archeologische Adviesbureau
in 2009 een onderzoek verricht om de
exacte ligging van de landweer vast te stellen. In
het westelijke en centrale deel van De Landgraaf
heeft zich een haarpodzol ontwikkeld. In verschillende
boringen werd een gaaf podzolprofiel vastgesteld.
Buiten de wallichamen ontbrak de haarpodzol
(afgetopt tot in de C-horizont). Plaatselijk
was sprake van secundaire podzolisatie.
RAAP stelde vast dat het totale complex van De
Landgraaf nog circa 21 m breed was en uit twee
wallen en een gracht bestond. De zuidelijke wal
was circa 8 m breed en 20 cm hoog bewaard; de
noordelijke wal was circa 5 m breed en tot 30 cm
hoog. Elders werd een dikte van 5 tot 60 cm
vastgesteld.
Aan de zuidzijde waren heideplaggen gebruikt
om de wal op te werpen. Deze waren afkomstig
van de uitgegraven gracht. De noordelijke
wal bestond uit opgeworpen C-materiaal. De
gracht vertoonde globaal een V-vormig profiel.
De grachtvulling bestond uit gevlekt, vies gelig
zand. Opvallend was de slechte gaafheid van
De Landgraaf. Tijdens het onderzoek van
Bloemers uit 1967 (zie boven) waren de wallen
nog circa 50 cm hoog, nu nog slechts 5-30 cm.
Alleen in het westelijke deel waren de wallen
nog 60 cm hoog. Berekeningen tonen aan dat
de wallen oorspronkelijk 1-2 m hoog moeten
zijn geweest. De wallen zijn waarschijnlijk deels
in de gracht en deels aan de buitenzijde afgeschoven.
In een deel van het tracé zijn de wallen
geheel onderbroken. Ook de grachtvulling
is plaatselijk geheel verdwenen. De maximale
diepte van de gracht lag 2,5 m onder het oorspronkelijk
maaiveld (bij de aanleg van de
landweer).
22.2.3 Gespecificeerde archeologische
verwachting
Binnen de beide onderzoeksgebieden worden
de resten van een landweer verwacht in de
vorm van een dubbele wal met ertussen een
spitsvormige gracht. Vermoedelijk zal de landweer
binnen het plangebied grotendeels in
haar oorspronkelijke omvang bewaard zijn
gebleven.
De landweer heeft door erosie en begroeiing
schade geleden. Desondanks zijn de wallen en
de gracht vermoedelijk nog (goed) herkenbaar.
De diepte en hoogte van de verschillende elementen
van de landweer zijn niet overal gelijk.