DE BEGRIPPEN ‘HANDICAP’ EN ‘GEZONDHEID(STOESTAND)’Dit betek<strong>en</strong>t wellicht niet dat <strong>de</strong> CAO nr. 38 overbodig geword<strong>en</strong> is, aangezi<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele van <strong>de</strong>verbod<strong>en</strong> grond<strong>en</strong> zoals voorzi<strong>en</strong> in <strong>het</strong> artikel 2bis ge<strong>en</strong> plaats hebb<strong>en</strong> gekreg<strong>en</strong> in <strong>de</strong> nieuweDiscriminatiewet van 10 mei 2007, d<strong>en</strong>k maar aan <strong>het</strong> lidmaatschap van e<strong>en</strong> vakbond.De Ka<strong>de</strong>rrichtlijn werd op Belgisch nationaal vlak omgezet door <strong>de</strong> Discriminatiewet van25 februari 2003.Ook <strong>de</strong>ze Discriminatiewet 20 bevatte ge<strong>en</strong> <strong>de</strong>finitie van <strong>het</strong> begrip handicap.De Belgische discriminatiewet van 2003 bood bescherming teg<strong>en</strong> discriminatie die gebaseerdwas op één of meer<strong>de</strong>re van 16 grond<strong>en</strong>, waaron<strong>de</strong>r ‘handicap’, ‘huidige of toekomstigegezondheidstoestand’ <strong>en</strong> ‘fysieke eig<strong>en</strong>schap’. 21De wet ging dus ver<strong>de</strong>r dan <strong>de</strong> Ka<strong>de</strong>rrichtlijn, die <strong>en</strong>kel handicap vermeldt als verbod<strong>en</strong> discriminatiegrond.Op 6 oktober 2004 heeft <strong>het</strong> Grondwettelijk Hof 22 zich uitgesprok<strong>en</strong> over twee annulatieberoep<strong>en</strong>gericht teg<strong>en</strong> <strong>de</strong>ze Discriminatiewet. 23Het Grondwettelijk Hof besloot dat <strong>de</strong> wet niet strookte met <strong>het</strong> gelijkheidsbeginsel vervat in <strong>de</strong>artikel<strong>en</strong> 10 <strong>en</strong> 11 van <strong>de</strong> Grondwet, doordat zij bepaal<strong>de</strong> discriminatiegrond<strong>en</strong> vermeld<strong>de</strong> <strong>en</strong>an<strong>de</strong>re niet (taal <strong>en</strong> politieke overtuiging).Immers, <strong>de</strong> verregaan<strong>de</strong> bescherming teg<strong>en</strong> discriminatie op grond van bepaal<strong>de</strong> on<strong>de</strong>rscheidingsgrond<strong>en</strong>impliceert dat <strong>de</strong>ze bescherming niet geldt voor discriminatie op grond van an<strong>de</strong>regrond<strong>en</strong>.Het Hof motiveer<strong>de</strong> <strong>de</strong> vernietiging als volgt: “De wetgever heeft uitdrukkelijk geopteerd voore<strong>en</strong> systeem van bescherming teg<strong>en</strong> discriminatie, waarin ongelijke behan<strong>de</strong>ling slechts discriminatiezal uitmak<strong>en</strong> indi<strong>en</strong> dat verschil in behan<strong>de</strong>ling niet objectief gerechtvaardigd is.” Ervanuitgaan<strong>de</strong> dat er steeds e<strong>en</strong> mogelijkheid bestaat e<strong>en</strong> verschil in behan<strong>de</strong>ling te motiver<strong>en</strong>, heeft<strong>het</strong> Hof geopteerd dat <strong>het</strong> niet pertin<strong>en</strong>t is om <strong>het</strong> verbod op discriminatie te beperk<strong>en</strong> totbepaal<strong>de</strong> grond<strong>en</strong>, zoals ras, leeftijd of handicap. Uit <strong>de</strong> inhoud van <strong>het</strong> arrest volgt dat diegrond<strong>en</strong> die terug te vind<strong>en</strong> zijn in internationale overe<strong>en</strong>komst<strong>en</strong>, in overweging moet<strong>en</strong>word<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.Het Grondwettelijk Hof schrapte <strong>de</strong> door <strong>de</strong> Belgische wetgever geselecteer<strong>de</strong> grond<strong>en</strong> voor watbetreft <strong>het</strong> burgerrechtelijke <strong>en</strong> procesrechtelijke luik van <strong>de</strong> wet.Het gevolg van dit arrest was dat er e<strong>en</strong> algeme<strong>en</strong> discriminatieverbod ontstond dat zichuitstrekte tot e<strong>en</strong><strong>de</strong>r welk on<strong>de</strong>rscheidingscriterium.De wet kon daardoor word<strong>en</strong> gebruikt om alle on<strong>de</strong>rscheid<strong>en</strong> te bestrijd<strong>en</strong>, ongeacht <strong>de</strong> grondwaarop ze war<strong>en</strong> gebaseerd.Marc DE VOS me<strong>en</strong><strong>de</strong> dat dit e<strong>en</strong> heikel uitgangspunt is in <strong>de</strong> context van personeelsbeleidwaarin ongelijke behan<strong>de</strong>ling via selectie, promotie, beloning of ontslag e<strong>en</strong> ro<strong>de</strong> draad is. Dezesituatie gaat volg<strong>en</strong>s hem van heikel naar absurd wanneer <strong>de</strong> mogelijkheid van rechtvaardigingvan discriminatie wordt bekek<strong>en</strong>. De Discriminatiewet maakt immers e<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rscheid <strong>tuss<strong>en</strong></strong>directe <strong>en</strong> indirecte discriminatie. Doordat <strong>het</strong> Grondwettelijk Hof <strong>de</strong> beperk<strong>en</strong><strong>de</strong> opsomming20212223Wet 25 februari 2003 ter bestrijding van discriminatie <strong>en</strong> tot wijziging van <strong>de</strong> wet van 15 februari 1993 totoprichting van e<strong>en</strong> c<strong>en</strong>trum voor gelijkheid van kans<strong>en</strong> <strong>en</strong> voor racismebestrijding, BS 17 maart 2003.De an<strong>de</strong>re grond<strong>en</strong> opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in <strong>de</strong> wet war<strong>en</strong>: geslacht, zog<strong>en</strong>aamd ras, huidskleur, afkomst, nationale ofetnische afstamming, seksuele geaardheid, burgerlijke staat, geboorte, fortuin, leeftijd, geloof of lev<strong>en</strong>sbeschouwing.Vroegere Arbitragehof.Arbitragehof 6 oktober 2004 (157/2004).10
DE BEGRIPPEN ‘HANDICAP’ EN ‘GEZONDHEID(STOESTAND)’van verbod<strong>en</strong> discriminatiegrond<strong>en</strong> had vervang<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> algeme<strong>en</strong> discriminatieverbod was<strong>het</strong> on<strong>de</strong>rscheid <strong>tuss<strong>en</strong></strong> directe <strong>en</strong> indirecte discriminatie irrelevant geword<strong>en</strong>. Er war<strong>en</strong> ge<strong>en</strong>neutrale criteria meer. Elke ongelijke behan<strong>de</strong>ling, op welk criterium ook gebaseerd, was immersper <strong>de</strong>finitie e<strong>en</strong> verbod<strong>en</strong> directe discriminatie.Door <strong>de</strong> algem<strong>en</strong>e Discriminatiewet was er dan ook meer overlapping <strong>en</strong> interfer<strong>en</strong>tie metbestaan<strong>de</strong> arbeidswetgeving dan oorspronkelijk <strong>het</strong> geval was. 24E<strong>en</strong> van <strong>de</strong> gevolg<strong>en</strong> van dit algem<strong>en</strong>e discriminatieverbod was dat <strong>de</strong> uitein<strong>de</strong>lijke invulling van<strong>de</strong> verbod<strong>en</strong> discriminatiegrond<strong>en</strong> in hand<strong>en</strong> van <strong>de</strong> rechters lag. Hierdoor kon <strong>de</strong> wet onmogelijktegemoetkom<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> ess<strong>en</strong>tiële vereist<strong>en</strong> van transparantie, precisie, voorspelbaarheid,effectiviteit <strong>en</strong> rechtszekerheid. Dit zijn <strong>de</strong> vereist<strong>en</strong> die voortvloei<strong>en</strong> uit Europese regelgeving.Me<strong>de</strong> omwille hiervan werd op 10 mei 2007 e<strong>en</strong> nieuwe Discriminatiewet 25 uitgevaardigd. 26Ook hier koos m<strong>en</strong> weer voor e<strong>en</strong> limitatieve lijst van verbod<strong>en</strong> discriminatiegrond<strong>en</strong> met on<strong>de</strong>rmeer <strong>de</strong> grond<strong>en</strong> ‘handicap’, ‘fysieke eig<strong>en</strong>schap’ <strong>en</strong> ‘huidige of toekomstige gezondheidstoestand’.27Artikel 3 van <strong>de</strong> wet stelt dat ze e<strong>en</strong> algeme<strong>en</strong> ka<strong>de</strong>r wil creër<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> bestrijding van discriminatieop grond van leeftijd, seksuele geaardheid, burgerlijke staat, geboorte, vermog<strong>en</strong>, geloofof lev<strong>en</strong>sbeschouwing, politieke overtuiging, taal, huidige of toekomstige gezondheidstoestand,e<strong>en</strong> handicap, e<strong>en</strong> fysieke of g<strong>en</strong>etische eig<strong>en</strong>schap of sociale afkomst.De wet werd gepubliceerd in <strong>het</strong> Belgisch Staatsblad van 30 mei 2007 <strong>en</strong> is <strong>de</strong>rhalve vantoepassing sinds 9 juni 2007.Het materieel toepassingsgebied van <strong>de</strong> discriminatiewet van 10 mei 2007 omvat ook <strong>de</strong>arbeidsbetrekking<strong>en</strong>, met name <strong>de</strong> betrekking<strong>en</strong> die on<strong>de</strong>r meer <strong>de</strong> werkgeleg<strong>en</strong>heid, <strong>de</strong> voorwaard<strong>en</strong>voor toegang tot arbeid, <strong>de</strong> arbeidsvoorwaard<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> ontslagregeling<strong>en</strong> omvatt<strong>en</strong>, <strong>en</strong>dit:- zowel in <strong>de</strong> op<strong>en</strong>bare als in <strong>de</strong> private sector;- zowel voor arbeid in loondi<strong>en</strong>st, onbetaal<strong>de</strong> arbeid, arbeid in <strong>het</strong> ka<strong>de</strong>r vanstageovere<strong>en</strong>komst<strong>en</strong>, leerovere<strong>en</strong>komst<strong>en</strong>, beroepsinlevingsovere<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> <strong>en</strong> startbaanovere<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> of arbeid als zelfstandige;- voor alle niveaus van beroepshiërarchie <strong>en</strong> voor alle activiteitstakk<strong>en</strong>;- ongeacht <strong>de</strong> statutaire of contractuele regeling van <strong>de</strong> persoon die <strong>de</strong> arbeid verricht;- met uitzon<strong>de</strong>ring van bepaal<strong>de</strong> arbeidsverhouding<strong>en</strong> in <strong>het</strong> on<strong>de</strong>rwijs die ge<strong>en</strong> fe<strong>de</strong>ralebevoegdheid vorm<strong>en</strong>. 28De nieuwe Discriminatiewet wordt ingeleid door e<strong>en</strong> reeks <strong>de</strong>finities. Cruciaal zijn <strong>de</strong> begripp<strong>en</strong>on<strong>de</strong>rscheid <strong>en</strong> discriminatie. De term on<strong>de</strong>rscheid heeft e<strong>en</strong> neutrale connotatie, terwijl ‘discriminatie’expliciet doelt op wat niet kan gerechtvaardigd word<strong>en</strong> <strong>en</strong> dus verbod<strong>en</strong> is.De Wet stelt dat e<strong>en</strong> direct on<strong>de</strong>rscheid <strong>de</strong> situatie is die zich voordoet wanneer iemand ongunstigerwordt behan<strong>de</strong>ld dan e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>r in e<strong>en</strong> vergelijkbare situatie wordt, is of zou word<strong>en</strong>2425262728M. DE VOS, “De bestrijding van discriminatie in <strong>de</strong> arbeidsverhouding: van impasse naar doorbraak”, R.W. 2006,326.Wet ter bestrijding van bepaal<strong>de</strong> vorm<strong>en</strong> van discriminatie, BS 30 mei 2007Op <strong>de</strong>ze datum werd<strong>en</strong> nog 2 an<strong>de</strong>re ‘discriminatiewett<strong>en</strong>’ uitgevaardigd, met name <strong>de</strong> Wet ter bestrijding vandiscriminatie <strong>tuss<strong>en</strong></strong> vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> mann<strong>en</strong> (nieuwe G<strong>en</strong><strong>de</strong>rwet) <strong>en</strong> <strong>de</strong> Wet tot wijziging van <strong>de</strong> wet van 30 juli 1981tot bestraffing van bepaal<strong>de</strong> door racisme of x<strong>en</strong>ofobie ingegev<strong>en</strong> dad<strong>en</strong> (<strong>de</strong> nieuwe Racismewet).Interessant is dat ook <strong>de</strong> grond g<strong>en</strong>etische eig<strong>en</strong>schap in <strong>de</strong> lijst met verbod<strong>en</strong> discriminatiegrond<strong>en</strong> werdopg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.Artikel 4, 1° Wet ter bestrijding van bepaal<strong>de</strong> vorm<strong>en</strong> van discriminatie van 10 mei 2007.11