REDELIJKE AANPASSINGEN VOOR GEHANDICAPTEN OP DE ARBEIDSMARKTwordt gecomp<strong>en</strong>seerd door bestaan<strong>de</strong> maatregel<strong>en</strong> in <strong>het</strong> ka<strong>de</strong>r van <strong>het</strong> gevoer<strong>de</strong> overheidsbeleidinzake person<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> handicap, kan zij niet als onev<strong>en</strong>redig word<strong>en</strong> beschouwd.Het <strong>de</strong>creet van 8 mei 2002 houd<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> ev<strong>en</strong>redige participaties op <strong>de</strong> arbeidsmarkt.Artikel 5 § 4 van dit <strong>de</strong>creet bepaalt <strong>het</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong>: “t<strong>en</strong>ein<strong>de</strong> te waarborg<strong>en</strong> dat <strong>het</strong> beginsel vangelijke behan<strong>de</strong>ling nageleefd wordt, moet word<strong>en</strong> voorzi<strong>en</strong> in re<strong>de</strong>lijke aanpassing<strong>en</strong>. Dit houdtin dat <strong>de</strong> intermediaire organisaties <strong>en</strong> <strong>de</strong> werkgever, naargelang <strong>de</strong> behoefte, in e<strong>en</strong> concretesituatie pass<strong>en</strong><strong>de</strong> maatregel<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> om toegang tot arbeid te hebb<strong>en</strong>, in arbeid te participer<strong>en</strong>of daarin vooruit te kom<strong>en</strong> dan wel om e<strong>en</strong> opleiding te g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong>, t<strong>en</strong>zij <strong>de</strong>ze maatregel<strong>en</strong> voor<strong>de</strong> werkgever e<strong>en</strong> onev<strong>en</strong>redige belasting vorm<strong>en</strong>. Wanneer die belasting in voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> matewordt gecomp<strong>en</strong>seerd door bestaan<strong>de</strong> maatregel<strong>en</strong>, mag zij niet als onev<strong>en</strong>redig word<strong>en</strong>beschouwd.”Doelgroep re<strong>de</strong>lijke aanpassing<strong>en</strong>De doelgroep voor <strong>de</strong> re<strong>de</strong>lijke aanpassing<strong>en</strong> zijn kandidaat-werknemers <strong>en</strong> werknemers diebelemmering<strong>en</strong> ervar<strong>en</strong>:- op <strong>het</strong> domein van <strong>het</strong> m<strong>en</strong>taal of verstan<strong>de</strong>lijk functioner<strong>en</strong>;- op <strong>het</strong> domein van <strong>het</strong> lichamelijk functioner<strong>en</strong> (bijvoorbeeld rolstoelgebruikers);- op <strong>het</strong> domein van <strong>het</strong> zintuiglijk functioner<strong>en</strong> (bijvoorbeeld gehoorgestoord<strong>en</strong>, slechtzi<strong>en</strong>d<strong>en</strong>…);- als gevolg van e<strong>en</strong> chronische of <strong>de</strong>g<strong>en</strong>eratieve ziekte (bijvoorbeeld diabetes, epilepsie,chronisch vermoeidheidssyndroom, multiple sclerose, vele vrom<strong>en</strong> van reuma…). 116Soort<strong>en</strong> aanpassing<strong>en</strong>Er zijn verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> aanpassing<strong>en</strong> mogelijk. E<strong>en</strong> limitatieve opsomming gev<strong>en</strong> is onmogelijk.Wel kunn<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rscheid mak<strong>en</strong> <strong>tuss<strong>en</strong></strong> materiële <strong>en</strong> immateriële aanpassing<strong>en</strong> <strong>en</strong><strong>tuss<strong>en</strong></strong> collectieve <strong>en</strong> individuele aanpassing<strong>en</strong>.Materiële of immateriële aanpassing<strong>en</strong>Op materieel vlak gaat <strong>het</strong> vaak om specifieke, zichtbare aanpassing<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> hell<strong>en</strong>d vlak aan<strong>de</strong> ingang van e<strong>en</strong> gebouw valt ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> op die <strong>het</strong> gebouw betreedt. Er zal dan ook vaak eerstaan <strong>de</strong>ze aanpassing<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gedacht door <strong>de</strong>g<strong>en</strong>e wi<strong>en</strong>s taak <strong>het</strong> is <strong>de</strong>ze te voorzi<strong>en</strong>(bijvoorbeeld <strong>de</strong> werkgever).Enkele voorbeeld<strong>en</strong> zijn: e<strong>en</strong> aangepaste telefoon voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> auditieve handicap,e<strong>en</strong> omgeving (bv. klink<strong>en</strong>) wordt voorzi<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> contraster<strong>en</strong><strong>de</strong> donkere kleur wat <strong>de</strong>116 Wegwijs in…<strong>de</strong> re<strong>de</strong>lijke aanpassing<strong>en</strong> t<strong>en</strong> behoeve van person<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> handicap op <strong>het</strong> werk, uitgaan<strong>de</strong> vanAf<strong>de</strong>ling van juridische studiën, maart 2005, Brussel, 5.34
REDELIJKE AANPASSINGEN VOOR GEHANDICAPTEN OP DE ARBEIDSMARKTmobiliteit van slechtzi<strong>en</strong><strong>de</strong> person<strong>en</strong> t<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> komt, <strong>het</strong> aanlegg<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> hell<strong>en</strong>d vlak voorrolstoelgebruikers etc. 117De doelgroep omvat dus zowel person<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> handicap bij indi<strong>en</strong>sttreding als <strong>de</strong> werknemersdie geconfronteerd word<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> handicap tijd<strong>en</strong>s hun beroepsloopbaan. Deverplichting tot re<strong>de</strong>lijke aanpassing<strong>en</strong> voor person<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> handicap heeft betrekking op <strong>het</strong>ganse domein van <strong>de</strong> arbeid; d.i.:- zowel arbeid in loondi<strong>en</strong>st, onbetaal<strong>de</strong> arbeid als zelfstandige arbeid;- <strong>de</strong> toegang tot arbeid (werving <strong>en</strong> selectie), <strong>de</strong> arbeidspost, <strong>de</strong> werkgeleg<strong>en</strong>heid <strong>en</strong> <strong>de</strong>arbeidsvoorwaard<strong>en</strong>, <strong>de</strong> bevor<strong>de</strong>ringskans<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> opleiding<strong>en</strong>;- <strong>de</strong> privésector <strong>en</strong> overheidssector.Op immaterieel vlak gaat <strong>het</strong> ook om specifieke aanpassing<strong>en</strong>, doch niet voor ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> zichtbaar.Het betreft eer<strong>de</strong>r <strong>de</strong> b<strong>en</strong>a<strong>de</strong>ring van <strong>en</strong> <strong>de</strong> omgang met e<strong>en</strong> gehandicapte persoon. Hetzal dan eer<strong>de</strong>r gaan om organisatorische aanpassing<strong>en</strong>.D<strong>en</strong>k maar aan <strong>de</strong> aanpassing van werk- <strong>en</strong> rusttijd<strong>en</strong>, <strong>het</strong> voorzi<strong>en</strong> van bijkom<strong>en</strong><strong>de</strong> training in<strong>het</strong> gebruik van bepaal<strong>de</strong> apparatuur <strong>en</strong> <strong>de</strong> bijhor<strong>en</strong><strong>de</strong> aangepaste spraaktechnologiesoftwarevoor iemand met e<strong>en</strong> visuele handicap, <strong>het</strong> afnem<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> mon<strong>de</strong>ling exam<strong>en</strong> om te vermijd<strong>en</strong>dat e<strong>en</strong> promotie-exam<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> handicap b<strong>en</strong>a<strong>de</strong>elt (bijvoorbeeld omdat iemandmet e<strong>en</strong> visuele handicap min<strong>de</strong>r snel kan lez<strong>en</strong> <strong>en</strong> schrijv<strong>en</strong>). 118De aanpassingsverplichting moet ruim word<strong>en</strong> geïnterpreteerd, zoniet zal <strong>het</strong> beoog<strong>de</strong> doel, i.e.<strong>de</strong> volwaardige participatie van gehandicapt<strong>en</strong> aan <strong>het</strong> arbeidsproces, niet kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>gerealiseerd. E<strong>en</strong> aangepaste werkplek alle<strong>en</strong> zal immers niet volstaan. Ook toilett<strong>en</strong>, <strong>de</strong>eetruimte <strong>en</strong> an<strong>de</strong>re geme<strong>en</strong>schappelijke ruimt<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> voor gehandicapt<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>aangepast. Slechts door e<strong>en</strong> ruime opvatting kunn<strong>en</strong> al die aanpassing<strong>en</strong> word<strong>en</strong> afgedwong<strong>en</strong>.119Individuele of collectieve aanpassing<strong>en</strong>Individuele aanpassing<strong>en</strong> zijn aanpassing<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> individu an sich kan treff<strong>en</strong>. Ze zijn <strong>en</strong>kelbestemd om dat bepaal<strong>de</strong> individu tot nut te zijn. De aanpassing zal dan ook zoveel mogelijkafgestemd zijn op <strong>de</strong> concrete situatie van dat individu. Niet alle aanpassing<strong>en</strong> zijn haalbaar <strong>en</strong>zeker niet <strong>de</strong>ze die <strong>en</strong>kel e<strong>en</strong> individu tot nut strekk<strong>en</strong>. Er moet<strong>en</strong> dus steeds afweging<strong>en</strong>word<strong>en</strong> gemaakt.Voorbeeld<strong>en</strong> zijn: e<strong>en</strong> aangepaste telefoon voor iemand met e<strong>en</strong> auditieve handicap, <strong>het</strong> voorzi<strong>en</strong>van e<strong>en</strong> groter pc-scherm voor e<strong>en</strong> slechtzi<strong>en</strong><strong>de</strong> persoon, <strong>de</strong> mogelijkheid om regelmatig tepauzer<strong>en</strong> (flexibel uurrooster) voor e<strong>en</strong> werknemer voor <strong>het</strong> nem<strong>en</strong> van medicatie. 120De collectieve aanpassing<strong>en</strong> treff<strong>en</strong> meer<strong>de</strong>re person<strong>en</strong> <strong>en</strong> zull<strong>en</strong> dus per <strong>de</strong>finitie min<strong>de</strong>rspecifiek zijn. Het kan erg handig zijn om aanpassing<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> leef- of werkomgevingdie meer<strong>de</strong>re person<strong>en</strong> tot nut zijn. Steeds moet wel e<strong>en</strong> minimumniveau gehaald word<strong>en</strong>. E<strong>en</strong>117 GRIP VZW, “Algem<strong>en</strong>e Beleidsnota: Re<strong>de</strong>lijke aanpassing, e<strong>en</strong> aanzet voor <strong>de</strong> praktijk”, www.gripvzw.be, 4.118 GRIP VZW, “Algem<strong>en</strong>e Beleidsnota: Re<strong>de</strong>lijke aanpassing: e<strong>en</strong> aanzet voor <strong>de</strong> praktijk”, www.gripvzw.be, 4.119 E. BREMS, “Nieuwe discriminatiegrond<strong>en</strong> in <strong>de</strong> wet bestrijding discriminatie” in M. DE VOS <strong>en</strong> E. BREMS (eds.), DeWet Bestrijding Discriminatie in <strong>de</strong> praktijk, Antwerp<strong>en</strong>, Inters<strong>en</strong>tia, 2004, 31.120 GRIP VZW, “Algem<strong>en</strong>e Beleidsnota: re<strong>de</strong>lijke aanpassing<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> aanzet voor <strong>de</strong> praktijk”, www.gripvzw.be, 5.35