ankara il çevre durum raporu - çevresel etki değerlendirme ...

2005 ÇEVRE DURUM RAPORU
suretiyle zerreciklerin vücudu terk etmesidir. Bu arada akciğere kadar gitmiş olan
zerreciklerden çözünebilir karakterde olanlarının kana karıştığı unutulmamalıdır.
Kirlenmiş havada insanlar için en tehlikeli olan zerreciklerden biri sülfürik asittir
(H2SO4). Sülfürik asidin tesiri esas itibariyle bileşimindeki kükürt dioksitin, üst teneffüs
yollarının ve balgam çıkarmaya yarayan dokuların tahriş edilmesi ve bronşların
daraltılması şeklinde olmaktadır. Esas ilgi çekici olan husus, sülfürik asit ile kükürt dioksit,
molekül­moleküle karıştırıldığı zaman sülfürik asidin fizyolojik etkisinin 4­20 misli daha
büyük olmasıdır.
Hava kirleticileri arasında en çok bilinen bir diğer partikül de kurşun
zerrecikleridir. Atmosferdeki kurşun zerrecikleri esas olarak benzine ilave edilen
kurşundan ileri gelmektedir. Araştırmalar, kurşun zerreciklerinin kırmızı kan hücrelerinin
gelişmesi ve olgunlaşmasına tesir ettiğini göstermiştir. Kurşun zerrecikleri kanda ve
idrarda birikmektedir.
Araştırmalar, şehirde yaşayan kimselerin kan ve idrarlarındaki kurşun
miktarlarının, kır yerleşmelerine nazaran daha yüksek olduğunu göstermiştir. Ayrıca sigara
tiryakilerindeki kurşun miktarının sigara içmeyenlere nazaran yüksek olduğu görülmüştür.
Ancak, insan vücudundaki kurşunun sadece atmosferden değil, içilen su ve alınan gıda ile
de vücuda girebileceği hatırda tutulmalıdır.
Diğer bir kirletici de Berilyum elementidir. 0,1 mg/m 3 konsantrasyonunda zehirli
olduğu görülmüştür. Gazların akciğerlerden kana karışmasını kolaylaştırır. Belirtileri,
hastanın kilo kaybetmesi, nefes darlığı, öksürük ve bazen de kemik dokularında değişiklik
yapmasıdır. Berilyuma kanda ve idrarda rastlanabilir.
Gaz Halindeki Kirleticiler:
Kükürt dioksit (SO2), suda ve dolayısıyla vücut sıvısında (kanda) büyük ölçüde
çözünebilen bir gazdır. Bunun en önemli tesiri üst teneffüs yollarının cidarlarını
zedeleyerek, neticede hava akışına olan mukavemetini azaltmasıdır. Araştırmalar kükürt
dioksitin, sodyum klorür gibi aerosoller (gaz ortamda askı halinde bulunan çok küçük
zerrecikler) ile birlikte bulunması halinde çok daha tehlikeli olduğunu göstermiştir.
SO2’nin tesiri kronik olmaktan ziyade akut olarak meydana gelmektedir. Kükürt dioksit
aynı zamanda solunum sisteminin koruyucusu olan tüycüklere de zarar vermektedir.
Akciğerlere tesir eden bir diğer kirletici de NO2’dir. Kanamalara sebep olur. Azot
dioksitler hemoglobin ile birleşerek kararlı bir formda azot dioksit­hemoglobin yapmakta
ise de zararlı bir tesiri müşahade edilmemiştir.
Ozon akciğerlerde kanama ve tıkanmalara yol açar.
Karbon monoksit (CO), kandaki hemoglobin (Hb) ile birleşerek
karboksihemoglobin (COHb) yapar. İnsan kanındaki hemoglobin CO ile birleşmeye karşı,
oksijene nazaran 210 defa daha fazla ilgi duyduğundan, kanda oksijen taşınması sekteye
uğrar. Karboksihemoglobin teşekkülü hücrelere O2 taşıyan hemoglobini büyük ölçüde
azaltır ve oksijen eksikliğinden ölümler meydana gelir. Ayrıca CO, oksihemoglobin
teşekkülünü geciktirerek oksijenin kandaki çözünürlüğünü azaltır. Karboksihemoglobin iki
yönlü bir reaksiyon olduğundan kanda temizlenmesi için birkaç saatlik açık havada kalmak
kafi gelebilir. CO’in değişik konsantrasyonlardaki tesirleri Tablo 5.4’te verilmiştir.
101