ankara il çevre durum raporu - çevresel etki değerlendirme ...

2005 ÇEVRE DURUM RAPORU
(alabalık) ile 0.80 mg Hg/1 (sazan) arasında değişmektedir. Yapılan araştırmalar sonucu,
su ürünlerinde civa birikim düzeyinin yükselmesi ile birlikte, akut ve kronik civa
zehirlenme olaylarında da artışın söz konusu olacağı bildirilmiştir. Halen, ülkemizin kıyı
kesimlerindeki civa konsantrasyonu balıkçılık yönünden risk kabul edilen 4000 ug/1
düzeyine ulaşmış değildir. Ancak özellikle civa ile ilgili endüstri kuruluşlarının bu konuda
dikkatli davranması gerekmektedir.
D.5.5.ZEHİRLİ ORGANİK BİLEŞİKLER
D.5.5.1.SİYANÜRLER
Siyanür ve bileşikleri çevresel ortamlarda doğal olarak bulunabildikleri gibi
endüstriyel işlemlerde ara ürün olarak da ortaya çıkabilirler. Endüstriyel işlemler sonucu
çevreye verilen siyanür bileşikleri; gaz, sıvı ve katı ortamda bulunanlar şeklinde
sınıflandırılabilir. Siyanür ve bileşiklerinin sıvı halde bulunduğu başlıca endüstri alanları;
petrol rafineleri, kok ve havagazı fabrikaları, maden işletmeleri, metal, tekstil, ilaç sanayi’
leri, plastik ve sentetik kauçuk imalathaneleridir. İnsanlar günlük besinlerle az da olsa
bünyelerine siyanür almaktadır. Dolayısıyla insanlar tarafından vücuda alınan siyanürün
belli konsantrasyonları aşmaması gerekmektedir. İçme suyunda en fazla 0.05 mg CN/1
bulunmalıdır. Siyanür, kanalizasyon ve doğal sulara deşarj edildiğinde konsantrasyonun
zehir etkisi yapabilecek seviyenin altında tutulmasına özen gösterilmelidir. Genel olarak
siyanürün balıklar için toksisite sınırı 0.03­0.25 mg CN/1 olarak verilmekte ise de bu
düzey balık türü ve bileşik çeşidine bağlıdır. Örneğin tatlı su kefali için sodyum siyanat
(NaCN)’ın maksimum limiti 75 ppm’dir. Buna karşılık alabalık için 0.05 ppm NaCN 124
saate, 1 ppm NaCN ise 20 saatte tamamen öldürücü olmaktadır. Siyanürün toksitesi,
sıcaklıkla orantılı olarak yükselmekte, her 10 0 C sıcaklık artışı ile birlikte öldürücü doz 2­3
kat artmaktadır. Ayrıca sudaki çözünmüş oksijen düşük seviyelerde bulunması da
toksikliği arttıran önemli bir unsurdur.
D.5.5.2.PETROL VE TÜREVLERİ
Bir hidrokarbonlar karışımı olan ve doğal kaynaklarda sıvı halde bulunan hem
petrol, karbon ve hidrojen gibi temel elementlerle birlikte ayrıca azot, kükürt, oksijen
düşük seviyelerde bulunması da toksikliği arttıran önemli bir unsurdur. Petrol, en yaygın
olan bir teoriye göre, çok uzun yıllar önce yaşamış hayvan cesetlerinin uzun yıllar
yeraltında gömülü kalarak yüksek sıcaklık ve basınç altında bozulmasından oluşmuştur.
Böylece et ve yağ kalıntılarının içermiş oldukları karbonhidratlar, sıvı hidrokarbonlara
dönüşmüş, bu sıvı yeraltında akarken çeşitli mineralleri ve tuzları eriterek bünyelerine
geçirmiş, yada onlarla reaksiyona girmek suretiyle azot, kükürt ve oksijen içeren bileşikler
oluşturmuştur. Ham petrolün bünyesindeki kükürt ve azot içeriği, karbonhidratların tam
olmayan bozunmalarından ileri gelmektedir. Oksijen ise, bozunma sırasındaki
oksitlenmeden dolayı oluşmuştur. Petrolde yer alan demir, kurşun, arsenik, nikel gibi metal
bileşikler ise, sonradan motorlu araçlardan atık gaz olarak dışarıya verildiklerinden ve
havadan solunum yoluyla insan sağlığına zarar verdiklerinden, ham petrol içerisinde
bulunması arzu edilmeyen bileşiklerdir. Petrol ve türevleri çoğunlulukla petrokimya
endüstrisi rafineleri ve taşımacılık yapan yerlerden sulara karışmaktadır. Petrol, su
yüzeyinde çeşitli kalınlıklarda film oluşturarak gaz alışverişini engellemekte, çok az
miktarlarda bile su yüzeyinde gök kuşağı benzeri bir görünüm vermektedir. Petrol ve
türevleri ile kirlenmiş sular, kronik toksite sınırlarının çok altında bile estetik yönden
124