ankara il çevre durum raporu - çevresel etki değerlendirme ...

2005 ÇEVRE DURUM RAPORU
gelişmeler, Dünyanın radyoaktivitesine çok büyük oranda etki ederek yapma
radyoaktivitenin birikimine ve radyoizotopların hızla artmasına neden olmuştur. Kararsız
elementler olan transuranyum elementlerin hepsi radyoizotoplardır. Bunların yanında
hemen her elementin radyoizotopları da yapma olarak üretilebilir. Ancak bunların büyük
bir kısmı araştırma ve uygulama için gerekli özelliklere sahip olmadıklarından uygulamada
kullanılan radyoizotop sayısı sınırlıdır. Dünyanın her tarafında, özellikle araştırma amaçlı
olarak kurulan rektörler; nötron bombardımanı sağlayarak kararlı nukleonları kararsız
izotoplara dönüştüren fabrikalar olarak, yaygın ve geniş bir şekilde kullanılmaktadır.
Yapma Radyoizotopların başka bir kaynağını da nükleer kaynaklardan ileri gelen yan
ürünler ve atıklar oluşturmaktadır. Bu yolla her yıl artan oranlarda radyoizotop, yapay
olarak doğaya katılmaktadır (Akdeniz,1993). Enerji kaynağı olarak kullanılan atom
santrallerinden sızıntı yoluyla çevreye yayılan radyoaktif ışınlar, radyoaktif partiküller, toz
ve bulutlar, yada denemeler esnasında çevreye yayılan radyoaktif ışınlar ve partiküller
örnek olarak gösterilebilir. Özellikle çevreye yayılan Alfa ve Beta ışınları besin zincirine
girebilir, organizmalarda birikim gösterebilir. Çevre sorunları sınır tanımamakta ve çeşitli
kirletici emisyonlar kilometrelerce uzaklara taşınarak etki edebilmektedir. Ülkemizde
nükleer santraller bulunmadığı halde, örneğin Çernobil kazası nedeniyle yayılan radyoaktif
atıkların toprak ve ürünlerde yol açtığı kirlilik herkes tarafından bilinmektedir. Çernobil
reaktöründeki nükleer kaza sonucu oluşan doğrudan etki sonucu 30’dan fazla kişi hayatını
kaybetmiş, yüzlerce kişi yaralanmış, yanmış, sakatlanmış ve hastalanmıştır. Doğrudan
etkiye maruz kalan Çernobil ve çevresindeki binlerce kişi de belirtileri sonradan çıkacak
olan genetik etkilerle nesillere geçebilecek kalıcı izler taşımaktadır. Burada Türkiye’yi
ilgilendiren husus, Çernobil’deki kaza nedeniyle atmosfere karışan ve zincirleme
reaksiyonlara uğrayan radyoaktif maddelerin atmosferik hareketlerle uzaklara taşınması ve
düştükleri yerlerde radyasyona neden olmasıdır. Dolayısıyla kirlenme, Çernobil’e daha
yakın olan Karadeniz ve bu denizin kıyılarında daha fazla olmuştur.
Türkiye’de üretilen radyoaktif atıkların ana kaynakları aşağıda belirtilmiştir;
a. Nükleer araştırma reaktörleri
b. Özel tıp laboratuvar ve merkezleri
c. Hastaneler
d. Üniversite ve diğer araştırma laboratuvarları
Endüstriyel izotop kullanan kuruluşlar.
Her yıl ülkemize önemli miktarda radyoaktif madde ithal edilmektedir. Kullanılan
tüm radyoaktif maddelerden oluşan atıklar içerisinde en yaygın olanları 125 I , 131 I , 99 Mo ,
65 Zn, 75 Se, 32 P , 14 C ’dır.( Gözbebek vd.,1987).
Sularda radyoaktivite ölçümleri, önceleri daha çok kaplıca sularında yapılmıştır.
Ancak daha sonraları yapılan araştırmalar göstermiştir ki, küçük dozlarda da olsa sürekli
olarak çeşitli kaynaklardan vücuda alınan radyasyon, belli bir süre sonra insan sağlığını
olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
Sularda bulunan radyoaktivite; doğal radyoaktivite, radyoaktif yağışlar ve nükleer
ve radyolojik tesisler olmak üzere başlıca üç kaynaktan ileri gelmektedir.
Kaynak : ­ Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı DSİ Genel Müd.Etüt ve Plan Dairesi Bşk.
­ Ankara İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çevre Yönetimi Şube Müdürlüğü
131