ankara il çevre durum raporu - çevresel etki değerlendirme ...

2005 ÇEVRE DURUM RAPORU
E.2 TOPRAK KİRLİLİĞİ
Toprak ana materyal adını verdiğimiz kayaçların, organik atıkların uzun bir süreç
içinde birçok fiziksel, kimyasal ve biyolojik olay ve etkenlerle parçalanıp ayrışması sonucu
ortaya çıkan ve dinamikleri devam eden doğal bir varlıktır. Buna karşılık yeryüzünün
sadece ¼’ü karalarla kaplı olup bu alanların dağlık çöl, çoraklık vb birçok doğal kısıtlılık
nedeniyle çok az miktarı tarımsal üretime başka bir deyişle insanların kullanımına
uygundur.
Bu gün toprak alanları bir yandan kentleşme ve alt yapı (endüstriyel yapılar, yollar,
havaalanları vb.) alanları olarak kullanılarak daralırken diğer yandan kirlilik gibi çok ciddi
bir çevre sorunu tehdidi altındadır.
Her şeyden önce toprak kirliliğini incelerken toprakların alan olarak artırılmadığı ve
toprakların ikamesinin mümkün olmayan kaynaklar olduğu hiçbir zaman akıldan uzak
tutulmamalıdır. Yine kirlenmiş olan toprağın pratik olarak temizlenmesinin mümkün
olmadığı bu alanların terk edilmekten öteye bir şey yapılmayacağı unutulmamalıdır.
Çevrenin diğer unsurlarından su ve hava kirliliğinde ise kirliliğinde ise kirliliğin ortadan
kaldırılması çok daha kolay ve mümkündür.
Tarımsal üretimin miktar ve kalitesini artırmak amacıyla ticari gübreler, pestisidler,
toprak düzenleyiciler ve hormonların kullanılması, katı ve sıvı atıkların deşarjı, atık çamur
uygulamaları kirli suların tarımsal sulamada kullanılması, atmosferik çökelmeler ve
radyoaktif serpintiler gibi girişimler sonucu topraklar kirlenmektedir. Bunun sonucu
toprakların verimli ve sorunsuz kullanabilme yeteneklerinin limitleri daralmakta her geçen
gün sorun artarak devam etmektedir. Diğer taraftan toprakların doğal yapıları içinde
bulunan asbest vb kirleticiler toprak kirliliğinin diğer bir sorunudur.
Toprak kirliliğine sebep olan doğal ve insan aktivitelerine bağlı olarak topraklara
karışan kirleticileri genel olarak; ağır metaller, pestisitler, hormonlar, organik bileşikler ve
radyoaktif atıklar şeklinde gruplandırabiliriz.
Toprak kirliğinin çevre sağlığı açısından en önemli etkisi; topraktaki kirleticilerin
bitki bünyesine geçerek bu bitkilerin ya doğrudan yada bu bitkilerle beslenen hayvanların
besin olarak tüketilmesi sonucu insan bünyesine geçmesidir. Bundan başka özellikle çiftçi
(üretici) sağlığı açısından kirlenmiş toprakla derinin (el, ayak) temas etmesi, kirlenmiş
toprak tozlarının yutulması, topraktan özellikle kuruma esnasında buharlaşan civa vb
kirleticilerin teneffüs edilmesi gibi tam olarak boyutları ve sonuçları yeterince
araştırılmamış birçok muhtemel sağlık sorunu vardır. Toprak kirliliğinin diğer önemli bir
yönü sekonder olup, özellikle su kirliliği açısından büyük önem taşımaktadır.
Topraktaki kirleticiler sızarak yeraltı sularına yüzey akışları ve erozyonla da yüzey
su kaynaklarına taşınarak önemli ve ciddi sorunlara neden olmaktadır.
Toprak bünyesi dinamik olup, son derece yüksek tamponlama gücüne sahip bir
sistemdir. Yani toprağa giren bir zararlı ya da kirletici kolloidal yüzeyler adını verdiğimiz
kuvvetler tarafından çok sıkı bir şekilde tutulmaktadır. Böylece zararlının etki ve sistemin
tepkisi çok uzun bir süreç içinde ortaya çıkmakta hatta bazen herhangi bir etki
görülmemektedir. Ancak bu tutma sonsuz olmadığı gibi topraktan toprağa değişmekte
olup, özellikle kumlu toprakların kapasitesi yok denecek kadar azdır.
134