ankara il çevre durum raporu - çevresel etki değerlendirme ...

2005 ÇEVRE DURUM RAPORU
D.5.3.AZOT VE FOSFORUN YOL AÇTIĞI KİRLİLİK
AZOT
Yüzeysel sulara karışan azot yükleri temel olarak aşağıdaki kaynaklardan ileri
gelmektedir.
a. Doğal kaynaklardan
b. Evsel kaynaklardan
c. Endüstriyel kaynaklardan
d. Tarımsal kaynaklardan
Azot, canlıların yapısını oluşturan temel elementlerden biridir. Gerek canlı
bünyesinde, gerek besin maddelerinde ve gerekse ölü organizmalarda bulunan azot, doğada
azot döngüsü içerisinde sürekli dinamik bir haldedir. Evsel atıksular ülkemizde su ortamına
çoğunlukla doğrudan karışmaktadır. Evsel atıksuya kişi başına 8­15 g/gün azot katkısı
bulunmaktadır. Endüstriyel tesislerden de endüstri türüne bağlı olarak önemli miktarda
azot, su ortamına verilebilmektedir. Azot yükü veren başlıca endüstri kuruluşları; gübre,
nitroselüloz, gıda, deri,bira ve su endüstrileri ve mezbahalardır. Nitrat iyonları topraktan
kolaylıkla yıkanarak suya geçmekte, böylece tarımsal drenaj suyu içerisinde önemli
miktarda nitrat iyonu bulunmaktadır. Tarım yapılan arazilerden her yıl önemli düzeylerde
azot, doğal su kaynaklarına karışmaktadır. Gübrelerin çevre kirliliğine etkileri bölümüne
bu konuya ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Azot bileşikleri su kirliliği açısından çeşitli
etkilere sahiptir. Bunların başlıcaları; ötrofikasyon, oksijen bilançosunun etkilenmesi ve
içme sularındaki toksik etkilerdir.
a. Oksijen bilançosunun etkilenmesi: Sulara karışan organik azot ve diğer azot
kaynaklarının, biyolojik süreçler ile nitrata dönüşmeleri esnasında önemli
düzeylerde oksijen tüketmektedir. Örneğin 1 mg/1 amonyak azotu nitrata
dönüştüğünde, 3.87 mg/1 oksijen tüketmektedir. (Samsunlu,1984).
b. Ötrofikasyon: bu besin elementleri, bulundukları sularda birincil üretimi
hızlandırmakta, böylece ötrofikasyona neden olmaktadır. Ötrofikasyon olayı,
göl ve nehirlere bitki, hayvan ve mikroorganizma gelişmesinin çoğalmasıdır.
Sürekli bir Ötrofikasyon olayı sonucu sularda oksijen noksanlığı ortaya çıkar.
Böylece ortamda anaerobik mikroorganizmaların miktarı ve dolayısıyla toksit
bileşikler fazlalaşır. Buna karşılık yağmur suyunda dahi belli
konsantrasyonlarda azot olduğu düşünüldüğünde, ötrofikasyona temelde fosfor
fazlalığının yol açtığı söylenebilir.
c. İçme suyunun sağlıklı bir şekilde temini açısından özellikle azot bileşiklerinin
önemi büyüktür.
Yüzeysel sulardan temin edilen içme sularında amonyum konsantrasyonunun
yüksel olması halinde birçok güçlükle karşılaşılmaktadır. İçme suyunun temini amacıyla
kullanılacak olan yüzeysel sularda amonyum konsantrasyonun 0.2­1.5 mg/1 arasında
olması istenmektedir.
İçme sularında nitrat konsantrasyonları 4.5 mg/1 düzeyini aştığında sağlık
problemleri çıkmaktadır. Yüksek NO 3 konsantrasyonlarında, yetişkinlerde barsak, sindirim
ve idrar sistemlerinde iltihaplanmalar görülmektedir. İçme sularındaki yüksek nitrat
121