UB skà rsla '98

BLS
106
kemur að þér hafið fallist á beiðni mína um könnun á því hvort börn og ungmenni
hafi verið beitt harðræði á meðferðarheimilum ríkisins og hvort barnaverndaryfirvöld
hafi brugðist eftirlitsskyldu sinni í því efni, sbr. nánar efni bréfs míns til
yðar, dagsett 12. maí 1997.
Um leið og yður eru þökkuð góð viðbrögð við bréfi mínu vil ég leyfa mér að leggja
áherslu á að afar mikilvægt er að mínum dómi að einn hinna óháðu aðila, sem
fenginn verður til að gera fyrrgreinda könnun, hafi lögfræðimenntun og reynslu af
rannsókn mála. Fjölmiðlaumræða síðustu daga um þetta mál hefur sannfært mig
enn frekar um nauðsyn þessa.
Að lokum fer ég þess vinsamlegast á leit að mér verði tilkynnt um, hver eða hverjir,
hafi verið skipaðir til þessa verks þegar sú ákvörðun yðar liggur fyrir sem ég vænti
að verði hið fyrsta.
Mér barst síðan svohljóðandi bréf frá félagsmálaráðuneytinu:
„Vísað er til bréfs yðar dags. 12. maí [1997] til félagsmálaráðherra og bréfs
ráðuneytisins til yðar dags. 25. júní [1997] varðandi vinnubrögð á meðferðarheimilum
ríkisins fyrir börn og ungmenni og viðbrögð þáverandi stjórnar Unglingaheimilis
ríkisins við athugasemdum Barnaverndarráðs á árinu 1994. Það tilkynnist
yður hér með að félagsmálaráðuneytið hefur falið Davíð Þór Björgvinssyni
lögfræðingi og prófessor við Háskóla Íslands og Nönnu K. Sigurðardóttur félagsráðgjafa
MSW og stundakennara við Háskóla Íslands að kanna umrædd atriði og
senda ráðuneytinu álitsgerð þar að lútandi.“
Um mál þetta var nokkuð fjallað í fjölmiðlum. Forstöðumaður Stuðla tjáði sig um
málið í Degi-Tímanum, og yfirlýsing birtist frá forstöðumanni Barnaverndarstofu í
Morgunblaðinu, auk þess sem hann tjáði sig um það í fréttum Ríkisútvarpsins. Þar
eð mér þótti þar vera nokkuð hallað réttu máli óskaði ég eftir því að lesnar yrðu
eftirfarandi athugasemdir mínar við ummæli forstöðumannsins. Einnig ritaði ég
ritstjóra Morgunblaðsins eftirfarandi bréf og óskaði eftir að blaðið birti sömu
athugasemdir, en álitsgerð mín birtist í heild sinni í Morgunblaðinu:
Í tilefni af dómi Héraðsdóms Reykjavíkur, sem kveðinn var upp 11. október 1996, og
einnig í kjölfar ábendinga er mér, sem umboðsmanni barna, höfðu borist varðandi
frelsissviptingu barna og unglinga á meðferðarheimilinu Stuðlum, tók ég saman
álitsgerð, sem ég sendi til félagsmálaráðherra með bréfi dagsettu sama dag. Í bréfinu
fer ég m.a. fram á það, að félagsmálaráðherra, sem yfirmaður barnaverndarmála
á Íslandi, láti kanna með óyggjandi hætti hvort börn, sem vistuð hafa verið á Stuðlum
eða öðrum meðferðarheimilum ríkisins, sbr. 51. gr. laga nr. 58/1992, hafi verið
svipt persónufrelsi sínu meðan á vistun þeirra hafi staðið, svo sem með því að binda
hendur þeirra og fætur með límbandi eða þau sett í einangrun jafnvel svo sólarhringum
skipti. Sérstaklega verði skoðað hvort slíkar aðferðir séu enn viðhafðar.
Vegna þeirrar fjölmiðlaumræðu, sem orðið hefur um þetta mál síðustu vikur, tel ég
nauðsynlegt að óska eftir að meðfylgjandi álitsgerð og bréf til félagsmálaráðherra
verði birt í Morgunblaðinu í þessari viku.
Þá vil ég jafnframt geta þess að í fréttatíma Ríkisútvarpsins 9. júlí sl. voru tekin upp
nokkur atriði yfirlýsingar frá Barnaverndarstofu varðandi mál þetta en þessi
yfirlýsing birtist síðan í heild sinni í Morgunblaðinu 13. júlí sl. á síðu 27 í B blaði.
Ég sendi fréttastofu Ríkisútvarpsins athugasemdir mínar vegna tilgreindra atriða í
fyrrgreindri yfirlýsingu og tel því rétt, að fara þess á leit að þær athugasemdir verði
einnig birtar í blaði yðar.
Athugasemdir umboðsmanns barna við yfirlýsingu
forstöðumanns Barnaverndarstofu:
Vegna yfirlýsingar forstöðumanns Barnaverndarstofu í fréttum Ríkisútvarpsins í
gærkvöldi, 8. júlí, óskar umboðsmaður barna að koma á framfæri eftirfarandi athugasemdum
við ummæli forstöðumannsins:
1. Það kemur á óvart og vekur ugg að þáverandi stjórn Unglingaheimilis ríkisins
hafi á sínum tíma komist að þeirri niðurstöðu að meðferð á börnum og
ungmennum á heimilinu samrýmdist lögum, þar á meðal sú aðferð að binda
hendur og fætur þeirra með límbandi. Af þessu tilefni hef ég í dag ritað
Barnaverndarstofu bréf og óskað þess að fá afhent gögn um könnun stjórnar
Unglingaheimilisins á þessu máli, sem leiddi til fyrrgreindar niðurstöðu
stjórnarinnar.
2. Þá er haft eftir forstöðumanni Barnaverndarstofu að sú meðferð á börnum og
ungmennum, að hefta frelsi þeirra með fyrrgreindri aðferð eða með því að
halda þeim í einangrun um lengri tíma, styðjist við tiltekin ákvæði í lögum um
vernd barna og ungmenna. Af því tilefni er nauðsynlegt að fram komi að þótt
lagaákvæði heimili vistun á meðferðarheimili eða stofnun í bráðatilvikum er
hvergi að finna heimild í lögum til frekari frelsisskerðingar en þá, sem fólgin
BLS
107
SKÝRSLA UMBOÐSMANNS BARNA FYRIR ÁRIÐ 1997 SKÝRSLA UMBOÐSMANNS BARNA FYRIR ÁRIÐ 1997