UB skà rsla '98

er í að vista barn eða ungmenni á slíkum heimilum eða stofnunum. Með öðrum
orðum þá er engin lagaheimild til þess að leggja hendur á börn eða halda þeim
einangruðum frá öðrum börnum um lengri tíma meðan á slíkri vistun stendur.
Þvert á móti segir skýrt í lögum um vernd barna og ungmenna að líkamlegum
og andlegum refsingum megi ekki beita á þessum heimilum eða stofnunum.
Fleiri dæmi eru um að börn hafi snúið sér til skrifstofu embættisins og kvartað
vegna starfshátta barnaverndarnefnda, s.s. vegna þess að fá ekki talsmann, að fá
ekki að hitta systkini sín sem barnaverndarnefnd hefur komið í fóstur og að barnaverndarnefnd
skeyti ekki um vilja barns þegar tekin er ákvörðun um fósturráðstöfun
þess.
BLS
108
3. Að lokum þetta: Aðalatriðið í þessu máli er, að farið sé að lögum og
mannréttindi barna og ungmenna virt í hvívetna, en það er fyrst og fremst
markmið könnunar þeirrar sem félagsmálaráðherra hefur ákveðið að fram fari
í máli þessu, að beiðni minni.
Álitsgerð sérfræðinganefndar félagsmálaráðuneytisins vegna þessa máls lá ekki
fyrir um áramót.
9.5 Talsmaður barns í barnaverndarmáli
Níu ára gömul stúlka leitaði til mín í vandræðum sínum, en hún hafði þráfaldlega
óskað eftir að sér yrði skipaður talsmaður til þess að tala máli sínu við barnaverndarnefnd
þá er hafði mál hennar til umfjöllunar. Stúlkan var ósátt við ákvarðanir
barnaverndarnefndar og vildi fá að tjá sig um mál er augljóslega vörðuðu hana
sjálfa. Vegna þessa ritaði ég stúlkunni eftirfarandi bréf:
Í símtali okkar fyrr í dag ræddir þú um að fá talsmann til að tala máli þínu við
barnaverndarnefnd þar sem þú er ósátt við að dvelja á vistheimilinu ….
Ég sagði þér að í barnaverndarlögum væri talað um talsmann barns og það væri
barnaverndarnefnd sem gæti skipað hann þegar sérstaklega stendur á. Nú háttar
væntanlega svo til í þínu máli að barnaverndarnefnd er þegar búin að taka ákvörðun
um að þú skulir vistuð í tiltekinn tíma …. Börnum skal hins vegar leyft að segja
sína skoðun áður en ákvörðun er tekin í máli þeirra. Ég vona svo sannarlega að rætt
hafi verið við þig og útskýrt fyrir þér afhverju þú býrð ekki hjá mömmu þinni. Í
þessu sambandi vil ég einnig segja þér að barnaverndarnefnd á alltaf að hugsa um,
hvað er barninu fyrir bestu. Þess vegna skaltu ræða við starfsmann barnaverndarnefndar
um þessa ósk þína um talsmann.
Ég sendi þér til fróðleiks Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna, sem hefur verið gefinn
út í aðgengilegu formi fyrir börn, í bæklingi, er nefndur hefur verið, „Réttindi
mín“. Einnig fylgir hér kynningarbæklingur um umboðsmann barna.
10. Barnaréttur
Dæmi um símaerindi er varða barnavernd:
Kvartað yfir starfsháttum barnaverndarnefnda, neitun á talsmanni fyrir
barn, hæg málsmeðferð, aðgerðarleysi barnaverndarnefnda, ennfremur
kvartanir vegna barnaverndarnefnda í fámennum sveitarfélögum. Einnig
er hringt vegna sinnuleysis félagsmálayfirvalda og yfir ósæmilegri framkomu
þeirra í garð skjólstæðings. Kvartað yfir starfsháttum opinberra
aðila, svo sem unglingaheimila. Spurt um trúnað lækna gagnvart barnaverndarnefndum.
Spurt um barnabætur í samræmi við hækkun á sjálfræðisaldri.
Móðir óánægð með fósturráðstöfun, fær lítið að sjá börn sín, forsjárlaus
faðir segir barn hans hafa verið sett í fóstur án hans vitundar, spurt
um réttarstöðu barns sem hefur flúið að heiman. Spurt um nafnleynd
vegna kvartana til barnaverndarnefndar. Nokkrar ábendingar vegna varanlegs
fósturs, m.a. systkini sem fá sjaldan að hittast, móðir fær einungis að
hitta börn sín einu sinni á ári í klukkutíma. Spurt um réttarstöðu barns
gagnvart kynferðislegu ofbeldi. Kvartað yfir úrræðaleysi fyrir langt leidda
vímuefnaneytendur, ennfremur yfir úrræðaleysi í meðferðarmálum
almennt fyrir 16–18 ára unglinga, bent á margra mánaða bið þeirra eftir
meðferð, áhyggjur af barni í neyslu, spurt um sviptingu sjálfræðis, spurt
um rétt fósturs. Kvartað yfir harðræði gagnvart börnum í leikskóla.
Starfsaðferðir lögreglu gagnrýndar svo sem við handtöku unglinga og
yfirheyrslur, þar sem forráðamönnum var ekki boðið að vera við
yfirheyrslu þeirra og/eða fulltrúum barnaverndarnefnda.
10.0. Hækkun sjálfræðisaldurs – réttarstaða 16 og 17 ára unglinga
Á Alþingi var samþykkt frumvarp til laga um breytingu á lögræðislögum, en allsherjarnefnd
óskaði umsagnar minnar um frumvarpið að því er varðaði hækkun á
sjálfræðisaldri. Umsögn mín birtist í heild í skýrslu minni fyrir árið 1996 (sjá
BLS
109
SKÝRSLA UMBOÐSMANNS BARNA FYRIR ÁRIÐ 1997 SKÝRSLA UMBOÐSMANNS BARNA FYRIR ÁRIÐ 1997