UB skà rsla '98

tjónþoli hafi gert kröfu um greiðslu skaðabóta úr hendi brotamanns. Umsókn um
bætur skal hafa borist bótanefnd innan tveggja ára frá því að brot var framið.
Tillaga mín er sú að ákvæði 6. gr. laga þessara verði þegar tekið til endurskoðunar
þar eð skilyrði þau, sem þar eru tilgreind, eiga almennt illa við þegar um kynferðisbrot
gegn börnum er að ræða og útilokar þar með bótarétt í mörgum tilvikum.
Að öðru leyti en að ofan greinir vísast til meðfylgjandi skýrslu um kynferðisbrot
gegn börnum og ungmennum.
staddur. Um framkvæmd yfirheyrslu segir að gæta skuli fyllstu tillitssemi við
yfirheyrslu barns yngra en 18 ára og að barn skuli yfirheyrt á heimavelli þess ef
unnt er. Jafnframt eru fyrirmæli um að kona skuli annast yfirheyrslu ef mál varðar
meint kynferðisbrot gegn stúlkubarni og sé þess ekki kostur skuli leitast við að
yfirheyra barnið í viðurvist konu, ef foreldrar eða aðrir sem barnið ber traust til geta
ekki verið viðstaddir. Þá er sérstaklega tekið fram að taka skuli skýrslu upp á
hljóðband og myndband ef þess er kostur þegar vitni er þolandi kynferðisbrots. Enn
fremur segir að forðast skuli svo sem unnt er að endurtaka yfirheyrslur barna við
þær aðstæður.
BLS
120
Svarbréf dóms- og kirkjumálaráðuneytisins af þessu tilefni, dagsett 22. september
1997, hljóðar svo:
„Ráðuneytið vísar til bréfs yðar, frú umboðsmaður barna, dags. 15. september 1997,
varðandi kynferðisbrot gegn börnum og ungmennum og ítarlegrar athugunar
embættis yðar á lögfræðilegum atriðum sem að því lúta.
Í erindinu komið þér á framfæri við ráðuneytið tillögum til breytinga á ýmsum
ákvæðum varðandi börn og ungmenni í XXII. kafla almennra hegningarlaga nr.
19/1940 um kynferðisbrot. Einnig gerið þér tillögu um að kynferðisbrot gegn börnum
fyrnist ekki eða til vara að tekinn verði upp lengri fyrningarfrestur að því er
þessi brot varðar vegna séreðlis þeirra. Ráðuneytið vill taka fram að það telur
tillögur yðar og ábendingar gagnlegar og mun taka þær til nánari athugunar. Hefur
refsiréttarnefnd ráðuneytisins verið falið að fjalla um þessar tillögur yðar.
Hjá réttarfarsnefnd ráðuneytisins stendur nú yfir heildarendurskoðun laga um
meðferð opinberra mála, nr. 19/1991. Ráðuneytið mun senda nefndinni tillögur yðar
þannig að þær verði hafðar til hliðsjónar við þá endurskoðun.
Í umræddu erindi ítrekið þér áskorun yðar og tillögu um að 26. gr. skaðabótalaga nr.
50/1993 verði breytt á þann veg að beinlínis verði tilgreind þau atriði sem áhrif hafi
við ákvörðun miskabóta til barna vegna kynferðisbrota. Um þessar mundir er starfandi
nefnd sem falið hefur verið að endurskoða skaðabótalög. Fyrri álitsgerð yðar
… sem lýtur að þessu, hefur verið komið á framfæri við nefndina. Ítrekun yðar nú
verður einnig komið til nefndarinnar.
Að lokum gerið þér tillögu um að lög um greiðslu ríkissjóðs á bótum til þolenda
afbrota, nr. 69/1995, verði tekin til endurskoðunar þannig að skilyrði laganna útiloki
ekki bótarétt barna. Þessi tillaga yðar verður tekin til nánari athugunar hjá ráðuneytinu.“
BLS
121
Í erindi yðar gerið þér einnig tillögur um að tekið verði upp í lög um meðferð
opinberra mála, nr. 19/1991, ákvæði um skýrslutöku dómara utan réttar af barni,
sem orðið hefur fyrir kynferðislegri misnotkun. Þannig verði börn vernduð gegn
endurteknum yfirheyrslum jafnframt því sem rannsóknarhagsmunir verði tryggðir.
Einnig gerið þér þá tillögu að í reglugerð verði nánar kveðið á um hvernig staðið
skuli að skýrslutöku yfir barni. Þá leggið þér til að framkvæmd við hljóðritun og
myndbandstökur af vitnaskýrslum barna verði samræmd við dómstóla landsins og
að börnum verði tryggður réttur til talsmanns þegar á rannsóknarstigi þessara mála.
Skýrsluna „Heggur sá er hlífa skyldi“ sendi ég einnig til félagsmálaráðherra ásamt
svohljóðandi bréfi, dagsett 15. september 1997:
Á síðasta vetri varð talsverð umræða hér á landi um kynferðislegt ofbeldi gegn
börnum. Í þeirri umræðu var meðal annars spurt hvort staða barna, sem fórnarlamba
kynferðisbrota, væri nægilega tryggð lögum samkvæmt. Einnig var spurt
hvort þessi hópur barna fengi þá sérfræðilegu aðstoð, stuðning og meðferð, sem
þeim væri nauðsynleg.
Hvað þetta varðar vill ráðuneytið taka fram að reglugerð nr. 395/1997 tók gildi
27. júní sl. en þar er að finna ákvæði sem varðar yfirheyrslur hjá lögreglu. Í 15. gr.
reglugerðarinnar segir meðal annars að við yfirheyrslu á vitni yngra en 18 ára skuli
gefa foreldrum þess eða öðrum sem það ber traust til kost á að vera við yfirheyrsluna.
Einnig ber að gefa fulltrúa barnaverndarnefndar kost á að vera við-
Í upphafi þessa árs ákvað ég, sem umboðsmaður barna, að taka til sérstakrar meðferðar,
að eigin frumkvæði, kynferðisbrot gegn börnum og ungmennum. Í því skyni
fékk ég Svölu Ólafsdóttur lögfræðing til að taka saman fyrir mig skýrslu um þetta
efni. Meginmarkmiðið var að bera saman ákvæði íslenskra hegningarlaga sem
varða kynferðisbrot gegn börnum og ungmennum, meðferð slíkra mála og fram-
SKÝRSLA UMBOÐSMANNS BARNA FYRIR ÁRIÐ 1997 SKÝRSLA UMBOÐSMANNS BARNA FYRIR ÁRIÐ 1997