UB skà rsla '98

Gögnum í rannsókninni Ungt fólk ´97 var safnað í mars 1997 með fyrirlögn ítarlegra
spurningalista handa nemendum í efri bekkjum grunnskóla á landinu öllu. Meðal
þess sem reynt er að upplýsa í rannsókninni er umfang eineltis og tengsl þess við
þætti í lífi ungmenna. Ekki hefur verið unnið úr þessum áhugaverða hluta rannsóknarinnar.
Engar niðurstöður liggja því fyrir sem hægt er að afhenda yður né öðrum á
þessari stundu. Úrvinnsla gagna um einelti barna er ekki hafin. Aftur á móti er
stofnunin fús til að eiga samstarf við umboðsmann barna um slíka úrvinnslu. Hægt
er að leggja fram kostnaðaráætlun vegna vinnunnar með skömmum fyrirvara.
Nú er unnið að úrvinnslu gagna úr rannsókninni um vímuefnaneyslu ungmenna og er
stefnt að útgáfu bókar á næsta ári um þetta efni. Ekki er fyrirhugað að fjalla sérstaklega
um einelti í bókinni. Stofnunin mun senda yður þetta rit þegar það liggur fyrir.“
minni borist munnlegar fyrirspurnir um samskonar atriði. Það erindi sem hér um
ræðir er svohljóðandi:
„Undirrituð vill með bréfi þessu óska eftir túlkun umboðsmanns barna á sjálfræðislöggjöfinni
og ef til vill tengist fyrirspurnin fleiri lögum. Á skólaskrifstofu Akraness
starfa tveir sálfræðingar sem sinna m.a. ráðgjöf í grunnskólunum. Sálfræðingarnir
hafa auglýsta viðtalstíma og getur hvaða aðili sem er innan skólans snúið sér til þeirra.
Við, starfsfólk á skólaskrifstofunni, höfum verið að velta því fyrir okkur hvort það
samræmist gildandi lögum að nemendur og þá sér í lagi unglingar geti af sjálfsdáðum
og án samráðs við foreldra sína leitað til sálfræðinganna og ef til vill verið í viðtölum
um einhvern tíma án vitundar forráðamanna. Og í öðru lagi hver er skylda sálfræðinganna
um miðlun upplýsinga til foreldra ef þeir leita eftir þeim í slíkum tilvikum.“
BLS
46
Áfram verður unnið að máli þessu af hálfu embættisins enda er hér um umfangsmikið
langtímaverkefni að ræða, þar sem margir þurfa að leggja hönd á plóg. Þá vil ég
einnig vísa til þess að skrifstofu minni berst fjöldi símaerinda vegna eineltismála af
ýmsum toga. Margir sem snúa sér til skrifstofunnar eru orðnir gersamlega ráðþrota í
baráttu sinni við vandann og mál þeirra komin á mjög alvarlegt stig. Af flestum
þessara erinda má ráða að nokkuð skorti á að fræðsla um eineltismál fyrir börn,
foreldra og þær starfsstéttir sem vinna innan veggja skólans, sé fullnægjandi. Ég hef
því lagt áherslu á að kynna mér erlent fræðsluefni um einelti, einkum það efni sem
ætlað er nemendum sjálfum. Ég hefi nú veitt Elínu Einarsdóttur námsráðgjafa í
Kópavogi meðmæli mín til þess að þýða norska handbók um einelti sem ætluð er
nemendaráðum grunnskóla, og hefur Elín sótt um þýðingarleyfi til útgefenda. Vonir
standa til að þýðingarvinna geti hafist í byrjun næsta árs.
Þá vil ég í lokin geta þess að haustið 1998 hef ég ákveðið að boða til málþings þar
sem ætlunin er að börn og fullorðnir setjist saman á rökstóla og ræði um einelti og
önnur samskiptavandamál barna og unglinga. Tilgangurinn er að leita eftir hugmyndum
og tillögum þátttakenda um hvernig megi vinna gegn einelti. Það er ætlun
mín að koma þeim hugmyndum á framfæri við ráðuneyti og þær stofnanir samfélagsins
sem fara með skólamál.
4.5 Trúnaðarskyldur skólasálfræðinga
Erindi barst mér frá skólaskrifstofu Akraness þar sem óskað var eftir túlkun minni
á þeim ákvæðum lögræðislaga er lúta að sjálfræði, einkum með tilliti til þess hvort
unglingar gætu leitað til skólasálfræðinga án vitundar foreldra sinna. Einkum var
spurt um trúnaðarskyldu skólasálfræðings í þessum efnum. Einnig hafa skrifstofu
Erindi þessu svaraði ég á þennan veg:
Vísað er til bréfs þíns, dagsett 11. fyrra mánaðar, þar sem m.a. kemur fram að
starfsfólk skólaskrifstofu Akraness hafi verið að velta fyrir sér hvort það samrýmist
gildandi lögum að nemendur og þá sér í lagi unglingar geti af sjálfsdáðum og án
samráðs við foreldra sína leitað til sálfræðinga skólaskrifstofunnar og ef til vill
verið í viðtölum um einhvern tíma án vitundar forráðamanna. Þá er spurt hver sé
skylda sálfræðinganna, í tilvikum sem þessum, um miðlun upplýsinga til foreldra.
Af þessu tilefni vil ég taka fram:
Hinn 17. október síðastliðinn flutti ég erindi á málþingi sem bar yfirskriftina „Frá
orðum til athafna“, en menntamálaráðuneytið boðaði til þessa málþings í samvinnu
við ýmsa aðila er vinna að málefnum grunnskólans. Í erindi mínu fjallaði ég m.a.
um framangreind álitaefni, þar kom eftirfarandi fram:
Nokkuð er leitað eftir upplýsingum um hvaða reglur gilda um trúnað starfsfólks
skóla við nemendur sem leita til þeirra í vanda sínum. Það sem brennur heitast á
nemendum og einnig starfsfólki skólans, eru þau tilvik þegar börn og unglingar óska
eftir að það sem fram kemur í viðtali þeirra við kennara, skólastjóra eða sérfræðinga
skólans, verði farið með sem trúnaðarmál gagnvart foreldrum þeirra. Augljóst
er að slík ósk getur sett starfsfólk skóla í vanda vegna þess að oft liggur ekki fyrir í
hve miklum mæli barn getur farið fram á slíkan trúnað.
Grunnskólabörn lúta forsjá foreldra sinna og hingað til hefur löggjafinn – í flestum
tilvikum – litið svo á að það væri hlutverk foreldra að tala máli barna sinna
BLS
47
SKÝRSLA UMBOÐSMANNS BARNA FYRIR ÁRIÐ 1997 SKÝRSLA UMBOÐSMANNS BARNA FYRIR ÁRIÐ 1997