UB skà rsla '98

Ég tel augljóst að styrkja þarf stöðu Barna- og unglingageðdeildar Landspítalans
innan heilbrigðisþjónustunnar með því að setja laga- og stjórnvaldsfyrirmæli um
hlutverk og markmið, stjórn og skipulag þessarar deildar.
Þá vil ég jafnframt leyfa mér að leggja áherslu á mikilvægi þess, sem segir í framangreindri
skýrslu minni, og hvetja yður, sem yfirmann heilbrigðismála í landinu, til
að beita yður fyrir því að skýr opinber heildarstefna í geðheilbrigðismálum barna
og unglinga verði mótuð, og sömuleiðis að gerð verði samræmd áætlun ríkis og
sveitarfélaga til nokkurra ára um það hvernig stefnumarkmiðum skuli náð, þ.e.
hverra aðgerða sé þörf. Mín skoðun er sú að leggja beri ríka áherslu á víðtækt
samráð fulltrúa heilbrigðis-, félagsmála- og skólakerfis við gerð slíkrar framkvæmdaáætlunar.
þessara barna og ráðgjöf við foreldra þeirra. Þá var, samkvæmt þeim upplýsingum
sem ég hef undir höndum, hætt að taka við fleiri einhverfum börnum til meðferðar
og því borið við að deildinni væri það ógerlegt miðað við óbreytt fjárframlag til
hennar.
Af þessu tilefni óska ég eftir greinargerð frá ráðuneyti yðar um hina raunverulegu
stöðu þessara mála. Sé það rétt, sem fram kemur í ábendingunni, að einhverf börn
fái lakari þjónustu nú en fyrir mars 1996, óska ég eftir áliti yðar á því, og einnig
hvort þér áformið að beita yður fyrir því að mál þessi verði færð til betri vegar.
Þar sem ekki bárust nein svör frá félagsmálaráðherra og heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra
ítrekaði ég erindi mitt með bréfi dagsettu 30. maí 1997.
BLS
88
Ég, sem umboðsmaður barna, lýsi mig reiðubúna til að ræða þetta, mjög svo brýna
mál, nánar við yður, við fyrsta tækifæri, ef það mætti verða til þess að vinna við
stefnumótun og, aðgerðir í kjölfar hennar, gæti hafist sem allra fyrst. Jafnframt
ítreka ég þá skoðun mína að nauðsynlegt er að samhæfa vinnu allra þeirra, sem
sinna eiga geðheilsu barna og unglinga, þar eð vandamál þeirra eiga sér margvíslegan
uppruna. Nauðsyn ber því til að taka upp þverfaglegt samstarf þeirra ráðuneyta,
sem að þessum málum koma á einn eða annan hátt. Þá þurfa fulltrúar Sambands
íslenskra sveitarfélaga einnig að taka þátt í fyrrnefndu samstarfi.
Viðbrögð ráðherra við þessu erindi mínu höfðu ekki borist mér um áramót. Ég mun
á næsta ári vinna áfram að geðheilbrigðismálum barna og mun ég beita mér fyrir því
að mótuð verði opinber heildarstefna í þessum málaflokki sem og öðrum er varða
börn sérstaklega.
8.7 Málefni einhverfra barna
Mér barst ábending er varðaði einhverf börn þar sem því var haldið fram að eftir
mars 1996 hefði ófremdarástand ríkt í málefnum þeirra. Vegna þessarar ábendingar
ritaði ég eftirfarandi samhljóða bréf, dagsett 8. apríl 1997, til félagsmálaráðherra og
heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra:
Þar sem málefni einhverfra barna falla að hluta til undir ráðuneyti yðar vil ég með
bréfi þessu kynna yður ábendingu, sem mér hefur borist varðandi málefni þeirra, en
því er haldið fram að þau börn sem greinast einhverf hjá Greiningar- og
ráðgjafarstöð ríkisins fái í framhaldi af því afar takmarkaða þjónustu. Þar til í mars
1996 mun Barna- og unglingageðdeild Landspítalans hafa annast alla meðferð
Svarbréf félagsmálaráðherra, dagsett 6. júní 1997, er svohljóðandi:
„Vísað er til bréfs yðar til félagsmálaráðherra dags. 8. apríl 1997 varðandi málefni
einhverfra barna. Af þessu tilefni vill ráðuneytið láta í té eftirfarandi upplýsingar.
Eins og fram kemur í bréfi yðar hætti Barna- og unglingageðdeild Landspítalans að
taka við einhverfum börnum til meðferðar á síðastliðnu ári. Vísaði deildin til laga
um málefni fatlaðra og taldi að félagsmálaráðuneytinu bæri að annast þjónustu við
einhverfa samkvæmt þeim lögum.
Í framhaldi af skýrslu nefndar frá 15. janúar 1996 sem félagsmálaráðuneytið skipaði
til að gera tillögur um framtíðarskipulag á þjónustu við einhverfa, tók félagsmálaráðherra
þá ákvörðun að fela Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkisins að koma á fót
fagteymi fyrir einhverfa.
Greiningarstöðin vinnur nú að undirbúningi slíks fagteymis og tekur það til starfa
bráðlega. Greiningarstöðin hefur annast greiningu og ráðgjöf vegna einhverfra og er
ætlunin að efla verulega þennan þátt í starfsemi stofnunarinnar.
Þá ber þess að geta að á sl. ári var tekið í notkun til bráðabirgða sambýli fyrir einhverfa
í Tjaldanesi. Bygging sambýlis fyrir einhverfa er að hefjast við Vatnsenda í
Kópavogi. Þar verða 6 einstaklingar til heimilis. Fé vegna stofnkostnaðar og rekstrar
er fyrir hendi.
Í dag eru rekin þrjú sambýli auk Tjaldaness. Þau eru í Trönuhólum 1, Hólabergi 76
í Reykjavík og á Sæbraut 2 á Seltjarnarnesi. Þá er rekin vinnustofa fyrir einhverfa
BLS
89
SKÝRSLA UMBOÐSMANNS BARNA FYRIR ÁRIÐ 1997 SKÝRSLA UMBOÐSMANNS BARNA FYRIR ÁRIÐ 1997