UB skà rsla '98

BLS
132
Söfnin sem um ræðir eru: Þjóðminjasafn Íslands, Listasafn Íslands, Blindrabókasafn
Íslands, Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi, Listasafn Einars Jónssonar, Náttúrufræðistofnun
Íslands, Póst- og símaminjasafnið og Kvikmyndasafn Íslands.“
Vegna þessa tiltekna máls vil ég taka fram að ég tel afar óheppilegt hversu aldursmörk
geta verið mismunandi þegar ýmis réttindi og skyldur eru annars vegar. Börn
og unglingar hafa oftsinnis vakið máls á þessu við mig og bent á það óréttlæti sem
ríkir í skilgreiningunni á því hvenær einstaklingur teljist barn og hvenær hann teljist
fullorðinn. Þegar það komi fullorðnum vel séu unglingar taldir börn en þegar þeir
þurfi að greiða fyrir þjónustu teljist þeir fullorðnir. Þetta eykur óvissu barna og
unglinga um félagslega stöðu sína, og er ég þeirrar skoðunar að löngu sé orðið tímabært
að mótuð verði heildarstefna hvað þessi mál varðar, en samkvæmt lögum um
umboðsmann barna og Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna telst einstaklingur barn
að 18 ára aldri. Með gildistöku nýrra lögræðislaga álít ég að löggjafinn hafi
viðurkennt að einstaklingur sé barn að 18 ára aldri, en samkvæmt öðrum lögum frá
Alþingi gætir mikils ósamræmis hvað þetta atriði varðar, sbr. kafla 10.0
10.3 Skoðanakannanir
Ábending barst mér um að grunnskólanemendur hefðu tekið þátt í könnun Rannsóknastofnunar
uppeldis- og menntamála, „Ungt fólk ´97“, án vilja og vitundar forráðamanna.
Einnig var á það bent að börnunum hefði ekki verið gerð grein fyrir því
að þeim bæri engin skylda til að svara spurningalistum þeim er stofnunin lagði fyrir,
en fyrirlögn þeirra fór fram í kennslustund í grunnskólum víðsvegar um landið.
Af þessu tilefni ritaði ég Tölvunefnd svohljóðandi bréf, dagsett 9. maí 1997:
Mér hefur borist ábending vegna framkvæmdar á skoðanakönnun á vegum Rannsóknastofnunar
uppeldis- og menntamála, er fram fór meðal nemenda í 8. bekk
grunnskóla í Reykjavík 10. mars síðastliðinn, um hagi íslenskra ungmenna.
Af þessu tilefni, og með vísan til 1. mgr. 5. gr. laga um umboðsmann barna nr.
83/1994, fer ég þess hér með á leit, að mér verði veittar eftirfarandi upplýsingar:
1. Kynnti Tölvunefnd sér sérstaklega tilgang og efni þeirra spurninga, sem Rannsóknastofnun
uppeldis- og menntamála hafði í hyggju að leggja fyrir nemendur
með þessari skoðanakönnun um hagi og líðan íslenskra ungmenna?
2. Var leyfi til handa Rannsóknastofnun uppeldis- og menntamála að einhverju
leyti skilyrt af hálfu Tölvunefndar, svo sem
a. að fyrirhuguð könnun skyldi kynnt nemendum sérstaklega nokkrum dögum
áður en hún færi fram, t.d. hver væri tilgangur hennar, og jafnframt að
nemendum væri óskylt að svara einstökum spurningum sem og spurningalistanum
í heild ef þeir óskuðu ekki eftir að taka þátt í skoðanakönnun
þessari?
b. að fyrirhuguð könnun skyldi kynnt fyrir foreldrum/forráðamönnum hvers
nemanda, nokkru áður en hún færi fram m.a. hver stæði að könnuninni og
hvert væri markmið hennar. Einnig að foreldrar gætu fengið frekari upplýsingar
hjá fyrirsvarsmönnum könnunarinnar um efni spurninga, og síðast en
ekki síst að börnum þeirra væri ekki skylt að svara einstökum spurningum
né heldur spurningalistanum í heild, ef foreldrar/forráðamenn teldu, í
samráði við börn sín, slíkt ekki þjóna neinum tilgangi?
Svarbréf Tölvunefndar til mín vegna þessa erindis hljóðar svo:
„Tölvunefnd vísar til bréfs yðar, dags. 9. maí sl., þar sem þér gerið athugasemd við
afgreiðslu nefndarinnar á erindi Rannsóknastofnunar uppeldis- og menntamála
varðandi könnun á högum og líðan íslenskra ungmenna. Eru í bréfi yðar m.a. spurningar
um ýmis atriði sem tengjast framkvæmd könnunarinnar, s.s. um tilgang
spurninga í umræddri könnun, með hvaða hætti könnunin hafi verið kynnt nemendum
og aðstandendum þeirra o.s.frv.
BLS
133
„Leyfið okkur að vera með í að taka ákvarðanir
sem varða okkur sjálf og þá verður vonandi
hægt að komast að niðurstöðu sem allir
sætta sig við.“ – Kjartan Smári, 15 ára, Akureyri.
Af tilefni þeirra fyrirspurna skal tekið fram að afgreiðsla þessa erindis byggðist á
því sem fram kom í beiðni Rannsóknastofnunar uppeldis- og menntamála, dags.
25. febrúar sl. Fylgir ljósrit beiðninnar hjálagt yður til glöggvunar. Þar er m.a. að
finna upplýsingar um markmið könnunarinnar o.fl. þau atriði sem þér spyrjið um en
að öðru leyti er yður bent á að leita beint til RUM til að fá upplýsingar um einstök
atriði sem varða framkvæmd könnunarinnar.
Að því er varðar þátt Tölvunefndar hins vegar skal tekið fram að hlutverk hennar er
SKÝRSLA UMBOÐSMANNS BARNA FYRIR ÁRIÐ 1997 SKÝRSLA UMBOÐSMANNS BARNA FYRIR ÁRIÐ 1997