ZINDABA ZAKHO MNGOMA: INGONYULUKA ... - UZSpace Home
ZINDABA ZAKHO MNGOMA: INGONYULUKA ... - UZSpace Home
ZINDABA ZAKHO MNGOMA: INGONYULUKA ... - UZSpace Home
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
6.6 Isiphetho<br />
Ulimi lobungoma lulutbutbukisile ulimi IwesiZulu. Maningi amagama<br />
asetshenziswa izangoma anotbisa ulimi Iwetbu. Indlela izangoma ezibiza ngayo<br />
imitbi eziyisebenzisayo yiyo kanye eyenza ulimi IwesiZulu lunotbe. Kwazona<br />
izangoma zinamagama ezibizwa ngawo njengalawa; amakhosi: omangotbobane,<br />
abanamanga, ondlela-zinuka-umswani kanye nelithi uhlanya. Wonke la magama<br />
anomthelela ekuthutbukiseni nasekunoniseni ulimi IwesiZulu.<br />
Zikhona nezaga ezisondelene nenkulumo yezangoma. Izaga zilima indima ebanzi<br />
ekunothiseni ulimi Iwetbu. Lobu ubuciko obukhulu benkulumo engaguqukiyo,<br />
izaga zihlala ziyilokho eziyikho noma ngabe yisiphi isikhathi ezisetshenziswa<br />
ngaso. Izangoma uma zikhuluma ngezaga, umuntu ongasazi kahle isiZulu<br />
angadideka angaqondi ukuthi basho ukutbini, njengokuthi nje "Awumbiwa<br />
ndawonye." Lokhu kusho ukuthi bangaba izangoma bonke basebenzise imithi<br />
kodwa yilowo nalowo unendlela yakhe awutbaka ngawo umuthi wakhe, kanjalo<br />
futhi indawo nezindlela abawutbola ngazo azifani.<br />
lzisho ziningi ezivela olimini lobungoma. Ukubhoboka kusho izinto eziningi,<br />
kanjalo futbi nasezangomeni liyasetshenziswa leli gama uma sekufike isikhathi<br />
lapho idlozi elibhoboka khona. Isisho esiphathelene nokubhula sisebenza<br />
ngezindlela eziningi kodwa izangoma zona uma zikhuluma ngokubhula, zisho<br />
ukucacisa umhlahlo noma umbhulo kulabo abadinga usizo lokubhulelwa.<br />
Imvunulo yezangoma namathwasa yimvunulo yekhethelo neluphawu<br />
lokukhombisa ukutbi lona isangoma noma ithwasa. Phakathi kwemvunulo<br />
yezangoma namathwasa sibheka iminqwambo yezikhumba zezimbuzi, ishoba<br />
lenkonkoni, imifece, imiyeko ephothwe ngobuhlalu obumhlophe nobubomvu<br />
kanjalo nezinyongo kanye nezinye ezifutbwa zichonywe ekhanda lesangoma<br />
nethwasa.<br />
It6