Drodzy Czytelnicy! JesieniÄ ubiegłego roku, przejmujÄ c obowiÄ - zek ...

CYKL JUBILEUSZOWYDroga Szczecinado UniwersytetuSkrót wykładu inauguracyjnego wygłoszonego 1 października 2009 r.prof. EdwardWłodarczykprorektor USds. kształcenia,profesor Zakładu StudiówSpołecznychInstytutu Historiii StosunkówMiędzynarodowych US40Krótka historia naszej Alma Mater zdążyła jużobrosnąć mitami i w świadomości społecznej mająone wyjątkowo trwały byt. Kiedy zastanawiałem się,dlaczego tak się dzieje – przyszły mi na myśl słowadziewiętnastowiecznego filozofa Sørena Kierkegaarda,który mawiał, że historię, by była ona zrozumiała,należy odczytywać do końca. Wydaje się, że w przypadkuhistorii Uniwersytetu Szczecińskiego należy jączytać nie tylko do końca, ale przede wszystkim takżeod początku.Rozważania o drodze Szczecina do Uniwersytetupowinniśmy uporządkować i prześledzić ją w trzechprzedziałach czasowych odnoszących się do różnychepok historycznych:1) okres Księstwa Pomorskiego, czasów szwedzkichi brandebursko-pruskich (XVI w.– 1945 r.)2) pierwsze lata obecności Szczecina w granicachpaństwa polskiego (do 1960 roku)3) lata 1980-1985Okres Księstwa Pomorskiego, czasówszwedzkich i brandebursko-pruskich(XVI w. – 1945 r.)Nie mamy, niestety, w Szczecinie tradycji akademickiejzwiązanej z działającym tu uniwersytetem sięgającejkilkaset lat w przeszłość, jak wiele takich uczelnieuropejskich. Pamiętać musimy jednak, że pierwszezabiegi o Uniwersytet w Szczecinie sięgają właśnieXVI stulecia, a tradycja uniwersytecka na historycznymPomorzu jest jeszcze starsza, gdyż odnosi się do 1456roku, kiedy w Greifswaldzie (Gryfii) powstał uniwersytetpomorski.Kronikarz pomorski Thomas Kantzow tak odnotowałinaugurację jego działalności: Warcisław IX(książę wołogoski nazywany przez kronikarza Starym)„(...) ufundował uczelnię wpierw na tysiąc guldenów,co przez papieża Kaliksta i cesarza Fryderyka zostałopotwierdzone, którzy kanclerzem i konserwatoremuniwersytetu mianowali biskupa kamieńskiego. Taktedy w roku 1456, w niedzielę po św. Gawle, biskupkamieński Henning i sufragan jego, pan Albrecht, tytularnybiskup Sydonu uroczyście poświęcili uniwersytetw przytomności księcia Warcisława i wszystkich rajcówgryfińskich”.Okres reformacji przyniósł na obszarach nią objętychdosyć powszechne zjawisko zakładania uniwersytetów.Większość z nich funkcjonowała, mając zabezpieczeniew dobrach ziemskich, które wcześniej należydo kościołów lub klasztorów. Pomorze luteranizmprzyjęło na sejmie w Trzebiatowie w 1534 roku. Obajksiążęta pomorscy, tj. szczeciński i wołogoski BarnimXI i Filip I wspólnie zadecydowali, że warunkiem doumocnienia nowej wiary będzie podniesienie wiedzyna temat religii zarówno wśród księży, jak i wiernych.Stąd w postanowieniach końcowych sejmu znalazłasię również wzmianka o uniwersytecie: „(...) uniwersytetz Greifswaldu (Gryfii) i przeniosą do Szczecina, jakoże Szczecin leży niemal w środku kraju i jest miastemznakomitszym. Z dochodów zaś będą utrzymywaćuczonych, bez których uniwersytet obyć się nie może.To, co pozostanie, przeznaczą na stypendia dla ubogichdzieci ze szlachty lub dla innej uzdolnionej, alebiednej młodzieży”.Reformator Kościoła pomorskiego – Jan Bugenhagen,który osobiście wizytował wszystkie kościoły,odnośnie Szczecina zapisał, że uniwersytet w tym mieścienależy dobrze uposażyć, aby nie podupadł tak jakw Greifswaldzie (Gryfii). Radził zatem, aby poprzestaćna okres przejściowy (roku lub dwóch lat) na skromniejszejuczelni, jaką mogło być Pedagogium, wzorowanena podobnej szkole w Marburgu. W Greifswaldzie(Gryfii) Bugenhagen podczas podobnej wizytacjizobaczył sytuację dramatyczną, a uniwersytet tampraktycznie nie funkcjonował. Zatem uniwersytetugryfijskiego do Szczecina przenieść nie było można,gdyż w praktyce był on w stanie agonalnym.Pedagogium – lata świetności i upadekPlany założenia Uniwersytetu w Szczecinie nie zostały,jak już wspomniałem, zrealizowane. Niepośledniąrolę odegrały rady Bugenhagena postulujące założeniePedagogium. Dokument fundacyjny Pedagogium,które określono jako Reiches-Paedagogium, zostałwystawiony 25 października 1543 roku w Jasienicyprzez Barnima XI i Filipa I. Było ono typową uczelniąpółwyższą. Nowo przyjmowani uczniowie musieli sięwykazać podstawową znajomością języka łacińskiego.W Pedagogium oprócz gramatyki, retoryki i dialektyki