BURSA’DA ZAMAN
Bursada-Zaman-s21
Bursada-Zaman-s21
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Osmanlı’nın ilk başkenti<br />
olan Bursa, yeni bir müzeye<br />
daha kavuşuyor. Bursa Vakıf<br />
Kültürü Müzesi. Çalışmaları<br />
bir yıldır devam eden müze<br />
tamamlandı. Osmanlı’da<br />
vakıfların ne kadar önemli<br />
olduğunu bu müzede daha iyi<br />
anlayacağız. Gerek düzenlemesi,<br />
gerekse koleksiyonlarının<br />
zenginliği ile Vakıf<br />
Kültürü Müzesi’nin Türkiye’nin<br />
konusunda önemli müzeleri<br />
arasına girmeye aday olduğunu düşünüyorum.<br />
Şimdi sizlere Bursa Vakıf Kültürü<br />
Müzesi’nin içeriğini anlatmak istiyorum.<br />
Vakıf: Allah rızasını kazanmak amacıyla<br />
zengin kimseler tarafından. sadece ihtiyaç<br />
sahibi kimselerin istifade etmeleri için<br />
kurulan hayır kurumlarıdır.<br />
Kış günlerinde abdest almak için sıcak su<br />
sağlayan vakıf, yaz günlerinde sıcaktan bunalanlar<br />
için gölgelik yapan vakıf, oyuncağı<br />
olmadığı için arkadaşları ile oynayamayan<br />
çocuklar için oyuncak vermek için vakıf<br />
kurulmuştur. İnsan hayatında ne varsa bir<br />
güzellik çıkarmak için vakıf kurulmuştur.<br />
Sosyal yardımlaşma ve dayanışmaya büyük<br />
önem veren İslam dini, bunu vakıf kurumu<br />
ile en yüksek düzeye çıkarmıştır. Vakfın nasıl<br />
işletileceğini belirleyen belgeye “vakfiye”<br />
veya “vakıfname” denir. Vakfiyeler, milletin<br />
iktisadî ve sosyal hayatlarında önemli bir<br />
rol oynamış olan vakıf kurumunun nasıl<br />
çalıştığını, kimlerin idare ettiğini, kimlerin<br />
kendisinden istifade ettiğini vb. hususları<br />
öğrenmemize yardımcı olmaktadırlar.<br />
İslam medeniyeti bir vakıf medeniyetidir.<br />
İslam tarihinde vakıf kuran ilk kişi Hz.<br />
Muhammed (S.A.V.)’dir. Hz. Peygamber, bir<br />
taraftan ashabını vakıf yapmaya teşvik<br />
ederken, bir yandan da bizzat kendisi vakıf<br />
yaparak Müslümanlara bu konuda da örnek<br />
olmuştur. Hz. Muhammed (S.A.V.), Fedek ve<br />
Hayber’deki arazilerini sağlığında fakirler<br />
yararına vakfetmiştir.<br />
Osmanlı Dönemi’ndeki en eski vakıfların ise<br />
beyliğin kurucusu Osman Bey tarafından<br />
tesis edildiği, Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki<br />
resmî kayıtlardan<br />
anlaşılmaktadır. Ne yazık ki<br />
orijinal vakfiyeler günümüze<br />
ulaşamamıştır. Osmanlı Beyliği’nden<br />
günümüze ulaşan en<br />
erken tarihli vakfiye, Orhan<br />
.<br />
Bey’in eşi Asporça Hatun’un<br />
1-10 Ramazan 723 (3-12 Eylül<br />
1323) tarihli vakfiyesidir.<br />
Asporça Hatun, Bizans İmparatoru<br />
III. Andronikos’un kızı<br />
olup sandukası oğlu İbrahim<br />
ile birlikte Osman Gazi’nin<br />
türbesindedir. Vakfiyeye göre Bursa’ya<br />
bağlı Narlı, Kapaklı, Frenkli, Çepni, Yörükler,<br />
Samanlı, Balıklı Çiftlik, Burun Hisar Köyleri<br />
ve Eğerce Mezra’sı Asporça Hatun’un Bursa’daki<br />
kabrinde Kur’ân okumaya vakfedilmiştir.<br />
Bursa’yı bilmek bir açıdan Osmanlıyı<br />
bilmek anlamına gelmektedir. Selâtin<br />
(Sultanlar) Vakıfları ile inşa edilmiş ilk Osmanlı<br />
başkenti külliyeler şehri Bursa, vakıf<br />
kültürünün şekillendiği ilk şehir olmuştur.<br />
Osmanlı İmparatorluğu “Vakıf Cenneti” ya<br />
da “Vakıf Devleti” olarak tanımlanmıştır.<br />
Osmanlı’nın fethi öncesi bugünkü Hisar<br />
içinde yer alan Bursa, 1326 yılından sonra<br />
Hisar dışında gelişmeye başlamıştır. Kentin<br />
gelişmesinde ve genişlemesinde külliyeler<br />
yönlendirici unsur olmuştur. Sultan<br />
Külliyeleri; bir büyük caminin etrafında<br />
kümelenen medrese, zâviye, dârüşşifâ,<br />
imaret, çeşme, han, türbe, mezarlık gibi<br />
pek çok birimden oluşan yapılar bütünüdür.<br />
Külliyesi ile “selatin vakıfları” geleneğini<br />
başlatan Orhan Gazi Bursa’yı Hisar dışına<br />
taşırken, Murad Hüdavendigar ve Yıldırım<br />
Bayezid şehrin doğu ve batı yönünde genişlemesini<br />
sağlamıştır. Bursa vakıf eserinin<br />
büyük bir bölümünü II. Bayezid dönemine<br />
kadar kazanmıştı demek mümkündür.<br />
Sultan Külliyeleri’nde ve Hanlar Bölgesi’nde<br />
olduğu gibi Cumalıkızık Köyü’nün de 700 yıl<br />
sonrasında dahi kimliğini kaybetmeden özgün<br />
değerleriyle günümüze kadar ulaşmayı<br />
başarabilmesi, Osmanlı İmparatorluğu’nda<br />
özümsenmiş vakıf sisteminin yansımasıdır.<br />
Tüm bu değerleri ile 2014 yılında Unesco<br />
Dünya Mirası olarak kabul edilen Bursa;<br />
Sultan Külliyeleri, Hanlar Bölgesi ve Orhan<br />
Gazi Vakfı’nın gelirleri arasında yer alan<br />
Cumalıkızık Köyü ile dünya kültür mirasıdır.<br />
CAMİLER<br />
Osmanlı Devletinde Camiler Vakıfların yüzde<br />
40’lık büyük bir bölümünü oluşturmaktadır.<br />
Osmanlı döneminde dini ibadetlerin<br />
yerine getirilebilmesi için yapılan cami,<br />
mescit, namazgah, türbelerin yanında,<br />
geliri cami ve görevlilerine tahsis edilmiş<br />
vakıflar bulunmaktaydı. Arapça bir kelime<br />
olan cami, toplayan veya bir araya getiren<br />
anlamına gelmektedir. İslam toplumunun<br />
OSMANLILAR VE VAKIF<br />
<strong>BURSA’DA</strong> <strong>ZAMAN</strong><br />
| Ocak 2017 | Sayı 21<br />
27
Change language