BURSA’DA ZAMAN

araştırma / İmparatorluğun Romantik Devrimcisi Cem / Samet ALTINTAŞ
bu teklifi kesin ve sert bir dille reddeder.
Çünkü din-i Mübin-i İslam’a ihanet etmek
aklının sınır uçlarından bile geçmez.
Bu arada bir yığın olay yaşanır. Papa ölür,
Fransa yakın takiptedir, Bayezid İstanbul’da
tiyatronun kendi lehine sonlanmasını bekliyordur.
1489’da Fatih’in oğlu olarak geldiği
Roma’dan 1495’te yenik sultan olarak
ayrılır Şehzade Cem. O ise kendi sergüzeşt-i
ömrünü, kaleme aldığı Raiyye Kasidesi’nde
şu ifadelerle cem etmiştir:
Cam-ı Cem nuş eyle iy Cem bu
Frengistandur
Her kulun başına yazılan gelür devrandur.
İhtimaldir ki aklından Tuğrul Tanyol’un
resmettiği dizeler geçmektedir,
tevafuklar demeti olduğunun küçük bir
göstergesi olsa gerek.
Fransa’dadır… Frenk diyarında yetiştiği
kültürün tam tersi bir hayatla karşılaşır
Cem. Onuruna verilen yemeklere ve balolara
iştirak eder adamlarıyla birlikte. Yüzüne
yalancı gülümsemeler bırakan soyluların
anlattıkları hikâyelere kâh inanır kâh
inanmaz. Bazı asil kadınların çekim alanına
girdiği rivayet edilir. Cem’in, La Batie de
Royans Şatosu’nun sahibi Baron Jaques de
Sassenage’nin kızı Helene ile aşk yaşadığı
anlatılır örneğin. Bu arada ağabeyinin
elindeki oğlu Oğuzhan’ın devletin başına
babası gibi ‘sorun’ olmaması için boğdurularak
hayatına nihayet verilir. Küçük bir
çocuk cennet kuşu olurken dünya saltanatı
devam eder Bayezid’in. Cem, acı haberi
Frengistan’da alır. Halet-i ruhiyesini en iyi
yaptığı işlerden biri olan mısralara dökerek
dile getirir ve oğluna mersiye yazar. Tarif
edilmez bir acı ile yazdığı şiirde, feleğinin
karaya boyandığından bahseder.
ROMA’DA BİR OSMANLI!
Esaretin ikinci yeri Roma’dır. Vatikan
Sarayı’nda Papa’nın misafiridir. Papa
VIII. İnnocent ile konuşan Cem, amacının
yabancı memleketlere gelmek değil,
Rumeli’ye gitmek olduğunu anlatır, bir kez
daha. Ancak Papa, onun üzerinden Osmanlı
ülkesine Haçlı seferi düzenlemeyi planlıyordur.
Kafasındaki düşünce gerçekleşmeyince
de makamına güvenerek; Cem’e Hıristiyan
olması teklifinde bulunur. Sultan Cem,
“Ben Cem, daha dün yarım imparatordum
Kestirdiğim paralarda soldu vücudum
Öldüm binlerce ölümle, kıyıya vuran
cesedime baktım
Yağlı urganlar bağlayıp boynuma (iskele,
gün batımı Rodos’a doğru batık tekneler)
yürüdüm, artık
Bana bu dünyada yer yok
Ne saray, ne köşk; ne rütbe, ne taht
Ağabey el ver yanına geleyim
Al beni, sonra istersen boğdur
Bir yanım zifiri karanlık, bir yanım…
Birden yağmur!”
VATANDA OLMAK GİBİ SALTANAT YOK!
Hayatı, sağanak halindedir hakikaten. İstanbul’dan
gönderilen Tellak Mustafa, hani
şu Koca Mustafa Paşa, Cem’in berberbaşı
olur ve kaplanboğan otu zehri sürülmüş
usturayla Sultan’ı tıraş eder. Napoli’ye olan
son yolculuğu büyük sıkıntılarla geçer,
at üstünde dahi duramaz. Yüzü, gözü ve
boynu şişen Şehzade, hiçbir tedaviye cevap
veremez. Ölümün soğuk döşeğinde son
dakikalarını geçiren Cem, 25 Şubat 1495’te
seher vakti ayrılır dünyadan, 36 yaşında
sahneden çekilir. On dört yıllık gurbeti
nihayet bulur.
Şehzade’nin baştan beri yanından ayrılmadığı
adamlar Celal ve Kapıcıbaşı Sinan
Beyler, dinî vecibeleri yerine getirir. Cem’in
iç organları Napoli Krallığı’nın bahçesine
gömülür. Cenazesi ise dört yıl bekletilir
diyar-ı küfürde. Cem’in sürgünü öldükten
sonra da devam eder yani. Avrupalılar
için kazanç kapısı kapanmamıştır çünkü.
Fransız Kralı VIII. Charles, tabutun Osmanlı
ülkesine gitmesini engeller. Ağabeyi
Bayezid’in sefer düzenleme tehdidi üzerine
cenaze vatanına getirtilir. Bu arada Cem’in
vefatı çok sevdiği ve sevildiği Anadolu’da
büyük üzüntüye sebebiyet verir. Gıyabî
cenaze namazları kılınır, üç gün matem tutulur.
İstanbul’daki dükkanlar kapatılır. Yine
fukaraya İstanbul’da 100 bin, Edirne’de 80
bin akçe sadaka dağıtılır. Ağabeyi de üç
gün boyunca siyah sarık sarar. Vasiyetinde;
ağabeyi Mustafa’nın yanında, Bursa’da,
Muradiye’de yatmayı dilediğinden buraya
getirilir. Çünkü ruhuçün ‘vatanda olmak
gibi saltanat’ yoktur.
Evliya Çelebi, Cem’in naaşının Bursa’ya nakli
sırasında esrarengiz olayların vuku bulduğunu
söyler ve “İkinci Murad’ın yakınına
defin için mezar kazılınca, türbe içinde
şimşek çaktı ve kıyamet gibi bir gürültü
koptu ki bütün çalışanlar oradan kaçtılar.
Üç gün boyunca türbeye kimse giremedi.
Sonunda yine İkinci Murad’ın yanında bir
türbeye defnettiler ve olayı da İstanbul’a
bildirdiler.” notunu düşer. Sahi, bu neyin
sesidir? Padişahlık yaptığı şehre, yine imparator
olarak giren Cem’i karşılama töreni
midir acep?
CEM ŞAH ÖLMEDİ Mİ?
Cem, Avrupa’yı derinden etkilemiş bir
Türk sultanıydı şüphesiz. Hayatı, aksiyon
filmlerine taş çıkartacak zenginlik ve
gerçeklikteydi. Tam burada Evliya Çelebi
yine devreye giriyor ve bize senaryonun bir
bakıma bugün de devam ettiğini naklediyor
Fransız kaynaklarından. Efsaneye göre,
60 BURSA’DA ZAMAN | Ocak 2017 | Sayı 21