BURSA’DA ZAMAN

her tür teşebbüse sorgusuz sualsiz kucak
açmaları kaçınılmazdı. Ve bu oldu. İspanyol
Müslümanların sürgünden önceki en büyük
kıyımı, yaşanan isyanlarda gerçekleşti.
En büyüğü Gırnata isyanıydı ama pek çok
bölgede irili ufaklı isyanlar oldu. Bu isyanlarda
onbinlerce Magribi Müslüman kılıçtan
geçirildi.
On yıllar süren ikna çabaları sonuç vermeyince,
son ve en kesin çözüm olarak tehcir
gündeme geldi. Bölge bölge bu karar alındı
ve halka süre verildi, ‘üç gün içinde hazırlığınızı
tamamlayın, atalarınızın ülkesine döneceksiniz!!’
Müslümanların önemli kısmı,
gemilere ulaşamadan yağmalandı ve kılıçtan
geçirildi. Ulaşanlar, İspanyol devletinin
ayarladığı gemilere binebildi ancak yüzlerce
yıllık birikimlerini bırakarak. Yanlarına para
ya da değerli eşya almaları yasaktı. Sadece
yolculuk süresince gerekli yiyecek ve para
almalarına izin veriliyordu.
Ata topraklarına gidiyor olmanın buruk
sevinci ile gemilere binen Müslümanları,
Kuzey Afrika’da neyin beklediğini bilmiyoruz.
Tarihi kaynaklar bu konuda fazla bir
bilgi sunmuyor.
Tarihi kaynaklar, büyük sürgünden etkilenen
Müslüman sayısını 400 bin ile 3 milyon
arasında gösteriyor. Fakat 600-800 bin
civarında insanın sürgünle ata topraklarına
döndüğü daha kabul edilir bir rakam.
Sürgüne uğrayanların dörtte üçünün, Kuzey
Afrika’ya ulaşamadan yaşamını yitirdiği
de yine tarihi kaynakların verdiği bilgiler
arasında.
Sonuç olarak, yaklaşık 9 asır sonra,
İspanya’yı fethedenlerin torunları, dedelerinin
zenginleştirdiği ve süslediği ülkeden
kovulmuşlardı. İspanyollar ve Kilise için ise,
‘menfur İslam inancının kökünü kazıma’
hedefi hemen hemen gerçekleşmişti. Diğer
taraftan, din birliğinin erişilmesi gereken
nihai hedef olduğu öğretilen İspanyollar,
bu uğurda maddi refahlarını ve entelektüel
gelişimlerini feda ettiler. Peki, ettiler de
Müslümanların kökünü İspanya’dan kazıyabildiler
mi? Bu insanlar bir anda buharlaştı
mı? Kuşkusuz hayır. Endülüslülerin kara
gözleri de, binlerce Arapça yer ismi de,
yeni gâlipler haline gelen eski mağlupların
kelime haznesine girmiş bulunan binlerce
Arapça kelime de yerli yerinde.
Şöyle bir durum da var; son büyük sürgün
öncesi İspanya’da 1 milyon civarında Magribi
vardı, bunların önemli bir bölümü göçe
maruz kaldı ve bir kısmı Afrika’ya ulaşamadan,
bir kısmı ise gemiye dahi binemeden
kıyımlara uğradı. Ancak, iki grup Müslüman
daha vardı; birinciler, göç etmeyip
saklanan veya kimliğini gizleyenler ki bu
Müslümanların sayısı da yüzbinlerle ifade
ediliyor. İkinci grup ise Afrika’da beklediğini
bulamadığı için, köle olarak yaşamaya razı
olup tekrar İspanya’ya dönen Müslümanlar.
Bugün İspanya’da bu bilgilerin konuşulmuyor
oluşu gelecekte de bu suskunluğun
devam edeceği anlamına gelmez!
MÜSLÜMANLARIN
KADER ORTAĞI; YAHUDİLER…
Günümüz insanlığı; geçmişte acılar
yaşamış, soykırıma uğramış toplumlara
haklarının teslim edilmesini emrediyor.
Bunun örneklerini gördük. Müslümanlar
İspanya’da yaşanan dramda yanlız değildi.
Tarihin bir cilvesi belki, Müslümanların
kader ortağı Yahudilerdi. Müslümanlar gibi
Yahudiler de İspanya’da kıyıma ve sürgüne
tabi tutuldular. Hatta, Bursa’da bugün
‘Yahudilik Mahallesi’ olarak bilinen bölge,
İspanya’dan sürülen ve Osmanlı’nın kabul
ettiği Yahudilerin oluşturduğu bir mahalledir.
İspanya Kralı Juan Carlos Madrid
Sinagogu’nda, Yahudi halkından özür diledi.
Aynı jesti bugün Müslümanlar da bekliyor.
Bu konudaki son diyeceğim de şu olsun; H.
Ç. Lea eserinde, İspanya’daki zoraki vaftiz
ve sürgünlerin baş aktörleri olarak her ne
kadar Ferdinand, Isabella, I. Carlos, Papa
IV. Paula, III. Filip ve Papa VII. Clement’i
gösteriyor ise de, asıl sorumlu, ellerindeki
kiri yıkaması gereken bence Roma’dır, yani
Papalık Kurumu, yani Kilisedir.
BURSA’DA ZAMAN
| Ocak 2017 | Sayı 21
45