Zeszyt naukowy - całość - Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług

teoria systemów jako instrumentarium badań ekonomicznych w transporcie... 265
– reguła niezmienności – określenie systemu powinno być niezmienne w trakcie
badań tzn. elementy traktowane jako część systemu nie mogą być traktowane
jako otoczenie tego systemu (i odwrotnie);
– reguła zupełności – ewentualny podział systemu transportowego na podsystemy
powinien być zupełny, tzn. system nie może zawierać elementów nienależących
do żadnego z jego podsystemów;
– reguła rozłączności – podział systemu transportowego na podsystemy (np. system
regionalny) powinien być rozłączny, tzn. w systemie nie mogą występować
elementy należące do kilku podsystemów jednocześnie;
– reguła hierarchiczności – badany system transportowy stanowi zazwyczaj
element systemu wyższego stopnia (nadsystemu), a elementy tego systemu
są zazwyczaj systemami niższego stopnia (podsystemami).
Uwzględniając powyższe zasady, system transportowy jako system dynamiczny,
probabilistyczny, złożony i wielki, o dużym stopniu spójności i ograniczonej
zdolności do samoregulacji i adaptacji 12 może podlegać opisowi formalnemu,
matematycznemu, a także werbalnemu.
2. modele systemu transportowego w ujęciu formalnym
i werbalnym
Metodologię podejścia systemowego do badania dowolnie zdefiniowanego
systemu transportowego, dynamiki tego systemu jako całości i jako zbioru
elementów oraz do kształtowania tego systemu można opisać, posługując się
dwoma zmiennymi – całość systemu transportowego oraz część systemu transportowego
13 . Wzajemne relacje między tymi zmiennymi można przedstawić
następująco 14 :
– całość jest najważniejsza; części odgrywają rolę drugorzędną;
12 W. Grzywacz definiuje właściwości, cechy systemu transportowego: spójność, złożoność, probabilizm,
dynamiczność, ograniczona zdolność do samoregulacji, adaptacyjności; zob. W. Grzywacz,
J. Burnewicz, Ekonomika transportu, WKiŁ, Warszawa 1989, s. 293.
13 Godny uwagi jest podział wychodzący od istoty związku elementu z całością systemu,
w warunkach którego wyróżnia się holosystem, w którym sens elementu wynika z sensu całości
systemu, a całość objaśnia, określa i uzasadnia znaczenie i własności części, merosystem, w którym
sens całego systemu wynika z sensu elementów, a ważność części objaśnia i określa znaczenie
i własności całości (W.W. Bojarski, Podstawy analizy i inżynierii systemów, PWN, Warszawa 1984,
s. 51).
14 P. Fey, logistic – management und integrierte unternehmensplanung, Verlag B. Kirsch, München
1989, s. 34, za: P. Blaik, logistyka. koncepcje zintegrowanego zarządzania, PWE, Warszawa
2001, s. 66.