Ibérica na região de Trás-os-Montes (NE Portugal) - Universidade ...
Ibérica na região de Trás-os-Montes (NE Portugal) - Universidade ...
Ibérica na região de Trás-os-Montes (NE Portugal) - Universidade ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
256 MORALES et al. CAD. LAB. XEOL. LAXE 26 (2001)<br />
INTRODUCCION<br />
La producción <strong>de</strong> arroz en América<br />
Lati<strong>na</strong> se realiza bajo d<strong>os</strong> agroec<strong>os</strong>istemas:<br />
en secano y bajo riego. El ec<strong>os</strong>istema <strong>de</strong><br />
secano <strong>de</strong>pen<strong>de</strong> <strong>de</strong> las lluvias como única<br />
fuente <strong>de</strong> agua para su normal crecimiento<br />
y no requiere la construcción <strong>de</strong> camellones<br />
o mur<strong>os</strong> <strong>de</strong> contención en el campo;<br />
por lo tanto este sistema no permite la<br />
retención <strong>de</strong> u<strong>na</strong> lámi<strong>na</strong> <strong>de</strong> agua sobre la<br />
superficie <strong>de</strong> las parcelas. El sistema <strong>de</strong><br />
producción con riego tiene como principal<br />
característica el control sobre el manejo<br />
<strong>de</strong>l agua. Este control <strong>de</strong>l agua hace que<br />
l<strong>os</strong> ec<strong>os</strong>istemas <strong>de</strong> riego sean men<strong>os</strong> complej<strong>os</strong>,<br />
más estables y uniformes que l<strong>os</strong> <strong>de</strong><br />
secano (Centro Inter<strong>na</strong>cio<strong>na</strong>l <strong>de</strong><br />
Agricultura Tropical, 1983; Empresa <strong>de</strong><br />
Pesquisa Agropecuária e Difusâo <strong>de</strong><br />
Tecnologia <strong>de</strong> Santa Catari<strong>na</strong>, 1992).<br />
El arroz crece mejor en suel<strong>os</strong> inundad<strong>os</strong>,<br />
en a<strong>na</strong>erobi<strong>os</strong>is, que en suel<strong>os</strong> aeróbic<strong>os</strong>.<br />
La inundación no solo proporcio<strong>na</strong> un<br />
buen suministro <strong>de</strong> agua, sino que también<br />
permite el control <strong>de</strong> malezas.<br />
A<strong>de</strong>más, las propieda<strong>de</strong>s físicas y químicas<br />
<strong>de</strong> un suelo seco cambian drásticamente al<br />
ser inundado. Al inundarse un suelo e<br />
interponer u<strong>na</strong> lámi<strong>na</strong> <strong>de</strong> agua <strong>de</strong> altura<br />
variable entre éste y la atmósfera se produce<br />
un retardo <strong>de</strong> la difusión <strong>de</strong> oxígeno<br />
hacia el mismo. La concentración <strong>de</strong> oxígeno<br />
en el suelo <strong>de</strong>pen<strong>de</strong> <strong>de</strong> la tasa <strong>de</strong><br />
difusión <strong>de</strong>l gas, <strong>de</strong>l consumo por parte <strong>de</strong><br />
l<strong>os</strong> microorganism<strong>os</strong> y <strong>de</strong> la respiración<br />
<strong>de</strong>l sistema radicular <strong>de</strong> las plantas.<br />
Cuando el abastecimiento se ve afectado,<br />
por ser el consumo por parte <strong>de</strong> l<strong>os</strong> microo<br />
rganism<strong>os</strong> a<strong>na</strong>eróbic<strong>os</strong> mayor que el<br />
suministro, el oxígeno se va agotando. El<br />
agotamiento <strong>de</strong>l gas ocurre en l<strong>os</strong> primer<strong>os</strong><br />
días <strong>de</strong> inundado un suelo, produciendo<br />
un cambio en la respiración <strong>de</strong> l<strong>os</strong> horizontes<br />
encharcad<strong>os</strong>, pasando <strong>de</strong> aerobi<strong>os</strong>is<br />
a a<strong>na</strong>erobi<strong>os</strong>is. L<strong>os</strong> microorganism<strong>os</strong> a<strong>na</strong>eróbic<strong>os</strong><br />
se multiplican rápidamente <strong>de</strong>scomponiendo<br />
la materia orgánica y utilizando<br />
compuest<strong>os</strong> oxidad<strong>os</strong> <strong>de</strong>l suelo<br />
como aceptores fi<strong>na</strong>les <strong>de</strong> electrones para<br />
su respiración. Como resultado <strong>de</strong> esto se<br />
producen cambi<strong>os</strong> <strong>de</strong>l potencial <strong>de</strong> óxido<br />
reducción, provocando u<strong>na</strong> disminución<br />
<strong>de</strong>l E h . L<strong>os</strong> compuest<strong>os</strong> más comunes que<br />
se reducen en suel<strong>os</strong> inundad<strong>os</strong> son l<strong>os</strong> <strong>de</strong><br />
nitrógeno, manganeso y hierro. Este proceso<br />
es gober<strong>na</strong>do totalmente por la actividad<br />
<strong>de</strong> l<strong>os</strong> microorganism<strong>os</strong> a<strong>na</strong>erobi<strong>os</strong> y<br />
la secuencia <strong>de</strong> reacciones <strong>de</strong> reducción <strong>de</strong><br />
est<strong>os</strong> compuest<strong>os</strong> se <strong>de</strong>tallan en la figura 1.<br />
Esta secuencia <strong>de</strong> reacciones produce<br />
un brusco <strong>de</strong>scenso <strong>de</strong>l potencial redox<br />
(E h ) <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> la inundación, llegando a<br />
un mínimo a l<strong>os</strong> poc<strong>os</strong> días, luego sube<br />
rápidamente para p<strong>os</strong>teriormente <strong>de</strong>crecer<br />
lentamente con el tiempo. El <strong>de</strong>scenso <strong>de</strong>l<br />
E h <strong>de</strong>pen<strong>de</strong> entre otr<strong>os</strong> factores <strong>de</strong>l pH inicial,<br />
<strong>de</strong> la cantidad <strong>de</strong> materia orgánica<br />
disponible y <strong>de</strong> la cantidad <strong>de</strong> compuest<strong>os</strong><br />
oxidad<strong>os</strong> presentes en el suelo. En la<br />
secuencia <strong>de</strong> reducción <strong>de</strong> est<strong>os</strong> compuest<strong>os</strong><br />
hay un consumo adicio<strong>na</strong>l <strong>de</strong> protones,<br />
y <strong>de</strong>bido a ello l<strong>os</strong> suel<strong>os</strong> ácid<strong>os</strong> pue<strong>de</strong>n<br />
incrementar sus valores <strong>de</strong> pH <strong>de</strong>spués <strong>de</strong><br />
la inundación, estabilizánd<strong>os</strong>e el mismo<br />
entre 6.5 y 7.5. Por el contrario en l<strong>os</strong> suel<strong>os</strong><br />
alcalin<strong>os</strong> el pH <strong>de</strong>scien<strong>de</strong> <strong>de</strong>bido al<br />
aumento en la presión parcial <strong>de</strong> CO 2. L<strong>os</strong><br />
factores que <strong>de</strong>termi<strong>na</strong>n las variaciones <strong>de</strong><br />
pH en el suelo son su valor inicial, <strong>na</strong>turaleza<br />
y cantidad <strong>de</strong> compuest<strong>os</strong> oxidad<strong>os</strong>,