<strong>Informe</strong> <strong>anual</strong> <strong>2008</strong>: <strong>el</strong> <strong>problema</strong> d<strong>el</strong>adrogo<strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia <strong>en</strong> <strong>Europa</strong><strong>en</strong> 2004 y2007 (Francia, España, Ir<strong>la</strong>nda, Grecia, Italia,Países Bajos yPortugal), <strong>el</strong>increm<strong>en</strong>to medio rondaba <strong>el</strong>20 %, aunque este cálculo sevefuertem<strong>en</strong>te influido por <strong>la</strong>scifras <strong>de</strong> Francia, España eItalia.El consumo reiterado <strong>de</strong> cannabis pue<strong>de</strong> permanecerr<strong>el</strong>ativam<strong>en</strong>te estable durante <strong>la</strong>rgos períodos <strong>de</strong> tiempo,incluso <strong>en</strong>tre los consumidores jóv<strong>en</strong>es. Un estudio alemán<strong>de</strong> publicación reci<strong>en</strong>te que realizó un seguimi<strong>en</strong>to durantediez años <strong>de</strong> una cohorte <strong>de</strong>personas <strong>en</strong>tre 14y24años<strong>de</strong> edad, mostró que un<strong>el</strong>evado porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> los quehabían consumido cannabis repetidam<strong>en</strong>te (cinco omásveces alo<strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida) alprincipio d<strong>el</strong> período <strong>de</strong>estudio continuaba consumi<strong>en</strong>do <strong>la</strong> droga; <strong>el</strong> 56 %<strong>de</strong><strong>el</strong>losafirmaba consumir<strong>la</strong> <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> cuatro años y<strong>el</strong>46%todavía <strong>la</strong>consumía <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> diez años. Por <strong>el</strong> contrario,<strong>el</strong> consumo ocasional d<strong>el</strong>adroga al principio d<strong>el</strong> período<strong>de</strong> estudio (<strong>de</strong> 1a4veces) noparecía estar asociado aunsubsigui<strong>en</strong>te <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> formas <strong>de</strong>consumo a<strong>la</strong>rgo p<strong>la</strong>zoymás problemáticas (Perkonigg, <strong>2008</strong>).La <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia d<strong>el</strong> cannabis sepercibe cada vez máscomo posible consecu<strong>en</strong>cia d<strong>el</strong> consumo habitual d<strong>el</strong>adroga, incluso si<strong>la</strong>severidad y<strong>la</strong>s consecu<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> dichoconsumo pue<strong>de</strong>n parecer m<strong>en</strong>os serias que <strong>la</strong>s i<strong>de</strong>ntificadashabitualm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> otras sustancias psicoactivas.No obstante, dado que una proporción r<strong>el</strong>ativam<strong>en</strong>te mayor<strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción consume cannabis regu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te, <strong>el</strong> impactototal sobre <strong>la</strong> salud pública <strong>de</strong> <strong>la</strong>s formas int<strong>en</strong>sivas <strong>de</strong>consumo <strong>de</strong> cannabis pue<strong>de</strong> ser significativo. Un análisis<strong>de</strong> los datos <strong>de</strong><strong>en</strong>cuestas nacionales <strong>de</strong>pob<strong>la</strong>ción paralos Estados Unidos rev<strong>el</strong>a que <strong>en</strong>tre un 20 %yun30%<strong>de</strong> los consumidores diarios dio positivo <strong>en</strong> <strong>la</strong>s pruebas<strong>de</strong> <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia <strong>en</strong>tre 2000 y2006 ( 44 ). En un estudioaustraliano sec<strong>la</strong>sificó al92% <strong>de</strong> los consumidores <strong>de</strong>cannabis a<strong>la</strong>rgo p<strong>la</strong>zo como personas que habían sido<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> algún mom<strong>en</strong>to <strong>de</strong> su vida, yseconsi<strong>de</strong>róque más <strong>de</strong> <strong>la</strong> mitad <strong>de</strong><strong>el</strong>los era <strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong>mom<strong>en</strong>to d<strong>el</strong> estudio. Unestudio <strong>de</strong> seguimi<strong>en</strong>to realizadoun año <strong>de</strong>spués sugería que, <strong>en</strong>tre los consumidores a<strong>la</strong>rgop<strong>la</strong>zo, los índices <strong>de</strong> consumo y<strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia d<strong>el</strong> cannabispue<strong>de</strong>n permanecer estables durante este período <strong>de</strong>tiempo (Swift et al., 2000).El OEDT está <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>ndo, <strong>en</strong>cooperación con variospaíses, métodos para supervisar <strong>la</strong>s formas <strong>de</strong>consumo<strong>de</strong> cannabis a<strong>la</strong>rgo p<strong>la</strong>zo más int<strong>en</strong>sivas ysignificativas,incluy<strong>en</strong>do <strong>la</strong> <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia. Envarios Estados miembros<strong>de</strong> <strong>la</strong> UE se están probando esca<strong>la</strong>s psicométricas, ylos resultados disponibles se analizarán este año. Estainformación pue<strong>de</strong> ayudar alos Estados miembros d<strong>el</strong>aUEa<strong>la</strong>hora <strong>de</strong>evaluar <strong>la</strong>s implicaciones para <strong>la</strong>salud pública<strong>de</strong> <strong>la</strong>s formas más problemáticas <strong>de</strong> consumo <strong>de</strong> cannabis yp<strong>la</strong>near interv<strong>en</strong>ciones apropiadas ( 45 ).Pautas <strong>de</strong> consumo <strong>de</strong> cannabis <strong>en</strong>tre esco<strong>la</strong>resLos datos d<strong>el</strong>a<strong>en</strong>cuesta HBSC muestran que <strong>el</strong>consumofrecu<strong>en</strong>te <strong>de</strong>cannabis sigue dándose raram<strong>en</strong>te <strong>en</strong>treesco<strong>la</strong>res <strong>de</strong> 15 años <strong>de</strong> edad. Solo seis países seña<strong>la</strong>nuna preval<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> consumo frecu<strong>en</strong>te <strong>de</strong>cannabis(<strong>de</strong>finido aquí como 40 veces omás durante los últimos12 meses) por <strong>en</strong>cima d<strong>el</strong> 2%.Sin embargo, <strong>el</strong> consumofrecu<strong>en</strong>te ti<strong>en</strong>e g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te una mayor preval<strong>en</strong>cia <strong>en</strong>tr<strong>el</strong>os varones, con estimaciones <strong>de</strong>hasta <strong>el</strong>5%<strong>en</strong>sietepaíses. Los informes indican que existe una corr<strong>el</strong>ación <strong>en</strong>tr<strong>el</strong>as pautas <strong>de</strong>consumo <strong>de</strong> cannabis más problemáticasy<strong>la</strong>pert<strong>en</strong><strong>en</strong>cia aungrupo vulnerable (por ejemplo,jóv<strong>en</strong>es d<strong>el</strong>incu<strong>en</strong>tes, alumnos que incurr<strong>en</strong> <strong>en</strong>abs<strong>en</strong>tismoesco<strong>la</strong>r, estudiantes con bajo r<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to académico),lo cual sugiere que se requier<strong>en</strong> estrategias específicaspara proporcionar una red <strong>de</strong>seguridad aestos jóv<strong>en</strong>esparticu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te vulnerables. Este tema se <strong>de</strong>staca <strong>en</strong><strong>la</strong>cuestión particu<strong>la</strong>r sobre jóv<strong>en</strong>es vulnerables <strong>de</strong> <strong>2008</strong>.En cooperación con ESPADsehallevado acabo unainvestigación sobre policonsumo <strong>de</strong> drogas comparandocon los <strong>de</strong>más estudiantes alos esco<strong>la</strong>res <strong>de</strong> <strong>en</strong>tre 15y16años <strong>en</strong> 2003 que habían consumido cannabis durant<strong>el</strong>os 30días anteriores. La comparación muestra que, <strong>de</strong>media, los estudiantes que han consumido cannabis sonmás susceptibles <strong>de</strong> haber consumido otras sustancias.Aunque los niv<strong>el</strong>es <strong>de</strong> preval<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> consumo <strong>de</strong> otrasdrogas durante <strong>el</strong> último mes semantuvieron bajos <strong>en</strong>tre losconsumidores <strong>de</strong> cannabis (por <strong>de</strong>bajo d<strong>el</strong> 10%), los niv<strong>el</strong>es<strong>de</strong> consumo <strong>de</strong> cigarrillos y<strong>el</strong>consumo «juerguista» <strong>de</strong>alcohol <strong>en</strong>tre los consumidores <strong>de</strong> cannabis era alre<strong>de</strong>dord<strong>el</strong> doble (80%) d<strong>el</strong> observado <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>pob<strong>la</strong>ción esco<strong>la</strong>rg<strong>en</strong>eral. Estas comparaciones indican que <strong>el</strong>consumo <strong>de</strong>cannabis se asocia aíndices <strong>de</strong> consumo <strong>de</strong> drogas tantolegales como ilegales consi<strong>de</strong>rablem<strong>en</strong>te superiores a<strong>la</strong>media ( 46 ).T<strong>en</strong><strong>de</strong>ncias <strong>en</strong> <strong>el</strong> consumo <strong>de</strong> cannabisSolo Suecia yNoruega pres<strong>en</strong>tan una serie <strong>de</strong> <strong>en</strong>cuestas ag<strong>en</strong>te jov<strong>en</strong> oareclutas que se remontan alos años set<strong>en</strong>ta.Se observó una primera oleada <strong>de</strong> consumo <strong>en</strong> los años46( 44 ) Servicio <strong>de</strong>análisis <strong>en</strong>línea <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>cuesta nacional sobre consumo <strong>de</strong> drogas ysalud (NSDUH) (http://webapp.icpsr.umich.edu/cocoon/SAMHDA/SERIES/00064.xml), consultado <strong>el</strong>25<strong>de</strong>febrero <strong>2008</strong> yanalizado utilizando <strong>la</strong>s variables MJDAY30A yDEPNDMRJ.( 45 ) Las interv<strong>en</strong>ciones, por ejemplo, formas <strong>de</strong>tratami<strong>en</strong>to, sepres<strong>en</strong>tan <strong>en</strong>«Oferta <strong>de</strong> tratami<strong>en</strong>to», p.49.( 46 ) E<strong>la</strong>nálisis sebasa <strong>en</strong>datos proce<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong> <strong>la</strong> base <strong>de</strong> datos <strong>el</strong>aborada <strong>de</strong>ntro d<strong>el</strong> marco d<strong>el</strong> proyecto europeo <strong>de</strong><strong>en</strong>cuestas esco<strong>la</strong>res sobre <strong>el</strong>alcohol yotras drogas (ESPAD) yestá <strong>en</strong>sintonía con <strong>la</strong>s reg<strong>la</strong>s <strong>de</strong>utilización d<strong>el</strong>abase <strong>de</strong>datos ESPAD. Pue<strong>de</strong> <strong>en</strong>contrarse alos principalesc<strong>en</strong>tros <strong>de</strong>investigación nacionales que han proporcionado datos para cada uno d<strong>el</strong>os paises incluidos <strong>en</strong><strong>el</strong>proyecto <strong>en</strong> <strong>el</strong> sitio web d<strong>el</strong> proyecto:http://www.espad.org
Capítulo 3:Cannabisset<strong>en</strong>ta, seguida <strong>de</strong> un <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>so <strong>en</strong><strong>la</strong>década <strong>de</strong> los añosoch<strong>en</strong>ta yunnuevo increm<strong>en</strong>to sustancial durante <strong>la</strong>d<strong>el</strong>osnov<strong>en</strong>ta. El análisis d<strong>el</strong> año <strong>de</strong> iniciación <strong>en</strong><strong>la</strong>s <strong>en</strong>cuestasreci<strong>en</strong>tes también hapermitido i<strong>de</strong>ntificar una expansiónsignificativa d<strong>el</strong> consumo <strong>de</strong> cannabis <strong>en</strong> España (a mediados<strong>de</strong> los años set<strong>en</strong>ta) y<strong>en</strong>Alemania (aprincipios d<strong>el</strong>os añosnov<strong>en</strong>ta) (véanse los informes <strong>anual</strong>es <strong>de</strong> 2004 y2007).Los datos <strong>de</strong><strong>en</strong>cuestas nacionales comunicados alOEDTrev<strong>el</strong>an que <strong>el</strong> consumo <strong>de</strong> cannabis aum<strong>en</strong>tó notablem<strong>en</strong>tedurante los años nov<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> casi todos los países <strong>de</strong> <strong>la</strong> UE,sobre todo <strong>en</strong>tre los jóv<strong>en</strong>es (gráfico 4) ylos esco<strong>la</strong>res. Sobre<strong>el</strong> año 2000, <strong>la</strong>preval<strong>en</strong>cia alo<strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida para <strong>el</strong>consumo <strong>de</strong> cannabis <strong>en</strong> <strong>el</strong> grupo <strong>de</strong>edad <strong>de</strong> 15 a34añosse vio increm<strong>en</strong>tada hasta niv<strong>el</strong>es superiores al 30 %<strong>en</strong>nuevepaíses yhasta alre<strong>de</strong>dor d<strong>el</strong> 40% <strong>en</strong> dos casos, mi<strong>en</strong>trasque <strong>la</strong>preval<strong>en</strong>cia durante <strong>el</strong> último año alcanzaba índices<strong>de</strong> <strong>en</strong>tre <strong>el</strong>15% y<strong>el</strong>20% <strong>en</strong> siete países y<strong>la</strong>preval<strong>en</strong>ciadurante <strong>el</strong> último mes sesituaba <strong>en</strong>tre <strong>el</strong>8%y<strong>el</strong>15% <strong>en</strong> <strong>el</strong>caso <strong>de</strong> seis países. Resulta <strong>de</strong> particu<strong>la</strong>r interés <strong>la</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia<strong>de</strong> consumo <strong>de</strong> cannabis <strong>en</strong> <strong>el</strong> Reino Unido (Ing<strong>la</strong>terra yGales), <strong>el</strong>país que comunicó <strong>la</strong>s estimaciones <strong>de</strong>preval<strong>en</strong>ciamás <strong>el</strong>evadas <strong>de</strong><strong>Europa</strong> aprincipios ymediados d<strong>el</strong>osaños nov<strong>en</strong>ta pero <strong>en</strong><strong>el</strong>que se ha observado reci<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>teuna constante t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia a<strong>la</strong>baja, especialm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>ntro d<strong>el</strong>grupo <strong>de</strong>edad <strong>de</strong> 16 a24años ( 47 ).La información proce<strong>de</strong>nte <strong>de</strong> <strong>en</strong>cuestas nacionalesreci<strong>en</strong>tes sugiere que <strong>el</strong> consumo <strong>de</strong> cannabis se estáestabilizando <strong>en</strong>muchos países. D<strong>el</strong>os 16 países para losque esposible analizar <strong>la</strong> t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> 2001 a2006, <strong>la</strong>preval<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> consumo durante <strong>el</strong> último año <strong>en</strong>tre losjóv<strong>en</strong>es adultos creció un15% omás <strong>en</strong> seis países, seredujo <strong>en</strong> tres <strong>en</strong> un porc<strong>en</strong>taje simi<strong>la</strong>r ysemantuvo estable<strong>en</strong> siete ( 48 ).Los últimos datos publicados sobre <strong>el</strong> consumo <strong>de</strong> cannabis<strong>en</strong>tre esco<strong>la</strong>res también pon<strong>en</strong> <strong>en</strong> evi<strong>de</strong>ncia t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncias<strong>de</strong> estabilidad o<strong>de</strong>sc<strong>en</strong>so. Una comparación <strong>de</strong> los datos<strong>de</strong> <strong>la</strong> HBSC <strong>de</strong> 2001/2002 y2005/2006 muestra unat<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia estable o<strong>de</strong>creci<strong>en</strong>te tanto <strong>en</strong> <strong>el</strong> consumo <strong>de</strong>cannabis alo<strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida como <strong>en</strong> otras formas <strong>de</strong>consumo más frecu<strong>en</strong>tes <strong>en</strong>tre los esco<strong>la</strong>res <strong>de</strong> 15 años<strong>en</strong> <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong>países <strong>de</strong> <strong>la</strong> UE ( 49 ). Otras <strong>en</strong>cuestasesco<strong>la</strong>res nacionales llevadas acabo reci<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te <strong>en</strong>España, Portugal, Eslovaquia, Suecia y<strong>el</strong>Reino Unidotambién indican t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncias estables oa<strong>la</strong>baja.Gráfico 4: T<strong>en</strong><strong>de</strong>ncias <strong>en</strong><strong>la</strong>preval<strong>en</strong>cia d<strong>el</strong> consumo <strong>de</strong> cannabis durante <strong>el</strong> último año <strong>en</strong>tre los jóv<strong>en</strong>es (<strong>en</strong>tre 15y34años)%25España20FranciaItalia15ReinoUnido (¹)Eslovaquia10DinamarcaAlemaniaPaíses Bajos5Fin<strong>la</strong>ndiaSuecia0Grecia1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007( 1 ) Ing<strong>la</strong>terra yGales.N.B.: Para más información, véase <strong>el</strong> gráfico GPS-4d<strong>el</strong> boletín estadístico <strong>de</strong> <strong>2008</strong>.Fu<strong>en</strong>te: <strong>Informe</strong>s nacionales <strong>de</strong> <strong>la</strong> red Reitox (2007), extraídos <strong>de</strong> <strong>en</strong>cuestas <strong>de</strong>pob<strong>la</strong>ción, informes yartículos ci<strong>en</strong>tíficos.( 47 ) Véase <strong>el</strong> gráfico GPS-10 d<strong>el</strong> boletín estadístico <strong>de</strong> <strong>2008</strong>.( 48 ) Enlos casos <strong>en</strong>los que nosedisponía <strong>de</strong>información sobre los años exactos seutilizaron datos d<strong>el</strong> año anterior od<strong>el</strong> sigui<strong>en</strong>te; si esta informacióntampoco estaba disponible, no se realizó <strong>el</strong> análisis.( 49 ) Véanse los cuadros EYE-4 yEYE-5 d<strong>el</strong> boletín estadístico <strong>de</strong> <strong>2008</strong>.47