<strong>Informe</strong> <strong>anual</strong> <strong>2008</strong>: <strong>el</strong> <strong>problema</strong> d<strong>el</strong>adrogo<strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia <strong>en</strong> <strong>Europa</strong>Pautas <strong>de</strong> consumo <strong>de</strong> cocaínaLa información <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>cuestas g<strong>en</strong>erales <strong>de</strong> pob<strong>la</strong>ciónsugiere altas tasas <strong>de</strong>abandono <strong>en</strong>tre los consumidores <strong>de</strong>cocaína: <strong>en</strong> aqu<strong>el</strong>los países con índices <strong>de</strong> preval<strong>en</strong>cia <strong>en</strong><strong>el</strong> último año por <strong>en</strong>cima d<strong>el</strong> 2%,d<strong>el</strong> 80 %al90% <strong>de</strong> losadultos que han consumido cocaína alm<strong>en</strong>os una vez <strong>en</strong> <strong>la</strong>vida no lo ha hecho durante <strong>el</strong> último mes ( 90 ).Solo existe información limitada sobre <strong>la</strong> frecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>consumo <strong>de</strong> cocaína <strong>en</strong><strong>Europa</strong>. Un análisis d<strong>el</strong> estudiosobre <strong>la</strong> d<strong>el</strong>incu<strong>en</strong>cia británica British Crime Surveyconstató que alre<strong>de</strong>dor d<strong>el</strong> 20% <strong>de</strong> los jóv<strong>en</strong>es (16-24años) que habían consumido cocaína durante <strong>el</strong> añoanterior lo había hecho con una frecu<strong>en</strong>cia superior auna vez al mes. Un estudio realizado <strong>en</strong> nueve ciuda<strong>de</strong>seuropeas con muestras s<strong>el</strong>ectivas <strong>de</strong>consumidores<strong>de</strong> cocaína (Prinzleve et al., 2004) observó que <strong>la</strong>frecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> consumo notificada era, <strong>de</strong> media, másbaja <strong>en</strong>tre los consumidores integrados (siete días almes) que <strong>en</strong>tre los consumidores socialm<strong>en</strong>te excluidos(11 días) o<strong>en</strong>tre los consumidores <strong>de</strong>opiáceos <strong>en</strong>tratami<strong>en</strong>to (14 días).Consumo problemático <strong>de</strong> cocaínay<strong>de</strong>manda <strong>de</strong>tratami<strong>en</strong>toLas estimaciones nacionales d<strong>el</strong> consumo problemático <strong>de</strong>cocaína (consumo por vía par<strong>en</strong>teral oconsumo <strong>de</strong> <strong>la</strong>rgaduración/regu<strong>la</strong>r) están disponibles solo para España eItalia, mi<strong>en</strong>tras que para <strong>el</strong> Reino Unido exist<strong>en</strong> estimacionesregionales. De acuerdo con los datos más reci<strong>en</strong>tes paraEspaña, <strong>en</strong>2002 había <strong>en</strong>tre 4,5 y6consumidoresproblemáticos <strong>de</strong> cocaína por cada 1000 adultos (15-64años). De forma parecida, seestima que <strong>en</strong>2006 había<strong>en</strong> Italia <strong>de</strong> 3,7 a4,5 consumidores problemáticos <strong>de</strong>cocaína por cada 1000 habitantes adultos. La informaciónsobre <strong>el</strong>Reino Unido noesdirectam<strong>en</strong>te comparable con<strong>la</strong> <strong>de</strong> España eItalia, puesto que se basa <strong>en</strong> <strong>el</strong> consumo<strong>de</strong> crack. En2004-2005, unestudio calculó que <strong>el</strong> número<strong>de</strong> consumidores problemáticos <strong>de</strong> crack <strong>en</strong> Ing<strong>la</strong>terra sesituaba <strong>en</strong>tre 5,7 y6,4 por cada 1000 personas adultas.En <strong>Europa</strong>, alre<strong>de</strong>dor d<strong>el</strong> 16% <strong>de</strong> todos los paci<strong>en</strong>tes <strong>en</strong>tratami<strong>en</strong>to, lo cual correspon<strong>de</strong> acerca <strong>de</strong> 61 000 casosnotificados <strong>en</strong> 24 países, indicó <strong>la</strong>cocaína, principalm<strong>en</strong>te<strong>en</strong> polvo, como principal razón para someterse atratami<strong>en</strong>to <strong>en</strong>2006 ( 91 ). A<strong>de</strong>más, aproximadam<strong>en</strong>te <strong>el</strong>18 %<strong>de</strong>todos los paci<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> tratami<strong>en</strong>to ambu<strong>la</strong>torio<strong>de</strong>c<strong>la</strong>ró consumir cocaína como droga secundaria ( 92 ).Existe una amplia variación <strong>en</strong>tre países, ylos consumidores<strong>de</strong> cocaína solo repres<strong>en</strong>tan un <strong>el</strong>evado porc<strong>en</strong>taje d<strong>el</strong>os paci<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> tratami<strong>en</strong>to <strong>en</strong>España (47 %) y<strong>en</strong>losPaíses Bajos (35 %), aunque también <strong>en</strong>Italia esta drogaes actualm<strong>en</strong>te motivo d<strong>el</strong> 25 %d<strong>el</strong>as solicitu<strong>de</strong>s <strong>de</strong>tratami<strong>en</strong>to. En <strong>el</strong> resto <strong>de</strong><strong>Europa</strong>, <strong>la</strong> cocaína repres<strong>en</strong>tad<strong>el</strong> 5%al10% d<strong>el</strong> total <strong>de</strong> solicitu<strong>de</strong>s <strong>de</strong>tratami<strong>en</strong>to (10países) oincluso m<strong>en</strong>os d<strong>el</strong> 5% <strong>de</strong> los casos (12 países) ( 93 ).La proporción <strong>de</strong> consumidores <strong>de</strong> cocaína es<strong>el</strong>evada<strong>en</strong>tre los que sesomet<strong>en</strong> atratami<strong>en</strong>to por primera vez. Entoda <strong>Europa</strong>, <strong>el</strong>23% <strong>de</strong> los nuevos paci<strong>en</strong>tes (alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong>37 000 personas) indicó <strong>la</strong> cocaína como droga principal<strong>en</strong> 2006 ( 94 ). De acuerdo con los datos más reci<strong>en</strong>tes, <strong>la</strong>cocaína fue durante 2005 <strong>la</strong> droga principal más citada<strong>en</strong> España por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas que iniciaban untratami<strong>en</strong>to, ylos nuevos paci<strong>en</strong>tes por consumo <strong>de</strong> cocaínarepres<strong>en</strong>taban <strong>el</strong> 63 %d<strong>el</strong> total <strong>de</strong>nuevos paci<strong>en</strong>tes porconsumo <strong>de</strong> drogas <strong>en</strong> España.T<strong>en</strong><strong>de</strong>ncias d<strong>el</strong> consumo <strong>de</strong> cocaínaLa utilización d<strong>el</strong>apreval<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>el</strong> último año <strong>en</strong>adultosjóv<strong>en</strong>es (15-34 años) como indicador <strong>de</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncias <strong>en</strong>materia <strong>de</strong> niv<strong>el</strong>es <strong>de</strong>consumo reci<strong>en</strong>te (dado que <strong>el</strong>consumo <strong>de</strong> cocaína seconc<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> este grupo <strong>de</strong>edad)muestra que <strong>el</strong> consumo <strong>de</strong> esta droga seint<strong>en</strong>sificóconsi<strong>de</strong>rablem<strong>en</strong>te durante <strong>la</strong> segunda mitad <strong>de</strong> los añosnov<strong>en</strong>ta <strong>en</strong>España, Dinamarca y<strong>el</strong>Reino Unido. Lanueva información (<strong>en</strong>cuestas <strong>de</strong>2005-2007) confirma <strong>la</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia alcista indicada ya <strong>el</strong> año pasado <strong>en</strong> Francia,Ir<strong>la</strong>nda, España, <strong>el</strong>Reino Unido, Italia, Dinamarca yPortugal. EnAlemania, los Países Bajos, Eslovaquia yFin<strong>la</strong>ndia seobserva una preval<strong>en</strong>cia estable, mi<strong>en</strong>tras que<strong>en</strong> Polonia seinformó sobre un <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>so (gráfico 5).La t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia al alza <strong>en</strong> <strong>la</strong>s solicitu<strong>de</strong>s <strong>de</strong>tratami<strong>en</strong>to porcocaína observada <strong>en</strong> años anteriores parece mant<strong>en</strong>erse,si bi<strong>en</strong> seveinflu<strong>en</strong>ciada <strong>de</strong> forma <strong>de</strong>sproporcionada porunos pocos países. Entre 2002 y2006, <strong>la</strong> proporción <strong>de</strong>nuevos paci<strong>en</strong>tes que solicitaban tratami<strong>en</strong>to por consumo<strong>de</strong> cocaína como droga principal aum<strong>en</strong>tó d<strong>el</strong> 13% al25 %, y<strong>el</strong>número <strong>de</strong>casos <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rados pasó <strong>de</strong>13000acasi 30000. También seobservó un increm<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>el</strong>número y<strong>la</strong>proporción <strong>de</strong>paci<strong>en</strong>tes por cocaína queempezaban untratami<strong>en</strong>to: <strong>de</strong>22000 paci<strong>en</strong>tes (<strong>el</strong> 13%d<strong>el</strong> total <strong>de</strong> solicitu<strong>de</strong>s <strong>de</strong>tratami<strong>en</strong>to) <strong>en</strong>2002 a50000(19%)<strong>en</strong>2006. Italia yEspaña fueron los países qu<strong>en</strong>otificaron los mayores increm<strong>en</strong>tos ( 95 ).70( 90 ) Véase <strong>el</strong> gráfico GPS-16 d<strong>el</strong> boletín estadístico <strong>de</strong> <strong>2008</strong>.( 91 ) Véase <strong>el</strong> cuadro TDI-115y<strong>el</strong>gráfico TDI-2 d<strong>el</strong> boletín estadístico <strong>de</strong> <strong>2008</strong>.( 92 ) Véase <strong>el</strong> cuadro TDI-22, parte (i), d<strong>el</strong> boletín estadístico <strong>de</strong> <strong>2008</strong>.( 93 ) Véase <strong>el</strong> cuadro TDI-5, parte (ii), d<strong>el</strong> boletín estadístico <strong>de</strong> <strong>2008</strong>; para los datos <strong>de</strong>España, consulte <strong>la</strong>información <strong>de</strong> 2005.( 94 ) Véase <strong>el</strong> gráfico TDI-2 d<strong>el</strong> boletín estadístico <strong>de</strong> <strong>2008</strong>.( 95 ) Véanse los gráficos TDI-1 yTDI-3 y<strong>el</strong>cuadro TDI-3, parte (ii), d<strong>el</strong> boletín estadístico <strong>de</strong> <strong>2008</strong>.
Capítulo 5:Cocaína y crackGráfico 5: T<strong>en</strong><strong>de</strong>ncias <strong>en</strong><strong>la</strong>preval<strong>en</strong>cia d<strong>el</strong> consumo <strong>de</strong> cocaína durante <strong>el</strong> último año <strong>en</strong>tre los jóv<strong>en</strong>es (<strong>en</strong>tre 15y34años)%6Reino Unido ( 1 )EspañaItalia5Ir<strong>la</strong>ndaDinamarca43NoruegaAlemaniaEslovaquiaFranciaPortugal2EstoniaPaíses Bajos1Fin<strong>la</strong>ndiaHungríaPolonia0Grecia199019911992199319941995199619971998199920002001200220032004200520062007( 1 ) Ing<strong>la</strong>terra yGales.N.B.: En Dinamarca, <strong>la</strong>cifra r<strong>el</strong>ativa a1994 correspon<strong>de</strong> adrogas duras. Para más información, véase <strong>el</strong> gráfico GPS-14 d<strong>el</strong> boletín estadístico <strong>de</strong> <strong>2008</strong>.Fu<strong>en</strong>te: <strong>Informe</strong>s nacionales <strong>de</strong> <strong>la</strong> red Reitox (2007), extraídos <strong>de</strong> <strong>en</strong>cuestas <strong>de</strong>pob<strong>la</strong>ción, informes yartículos ci<strong>en</strong>tíficos.La t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia al alza <strong>en</strong> los consumidores <strong>de</strong> cocaína que sesomet<strong>en</strong> atratami<strong>en</strong>to pue<strong>de</strong> t<strong>en</strong>er r<strong>el</strong>ación con los aum<strong>en</strong>tos<strong>en</strong> <strong>la</strong> preval<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> consumo <strong>de</strong> cocaína y<strong>problema</strong>svincu<strong>la</strong>dos, pero también con otros factores (por ejemplouna mayor <strong>de</strong>rivación atratami<strong>en</strong>to o<strong>la</strong>realización <strong>de</strong>interv<strong>en</strong>ciones dirigidas específicam<strong>en</strong>te alos consumidores<strong>de</strong> cocaína). A<strong>de</strong>más, <strong>la</strong>s proporciones por tipo <strong>de</strong> drogase v<strong>en</strong> influ<strong>en</strong>ciadas por los cambios <strong>en</strong><strong>la</strong><strong>de</strong>manda <strong>de</strong>tratami<strong>en</strong>to por parte d<strong>el</strong>os consumidores <strong>de</strong> otras sustancias.Comparaciones internacionalesEn g<strong>en</strong>eral, <strong>la</strong>estimación <strong>de</strong> preval<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> consumo <strong>de</strong>cocaína alo<strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida es más baja <strong>en</strong>los jóv<strong>en</strong>esadultos <strong>en</strong><strong>la</strong>Unión Europea que <strong>de</strong>ntro d<strong>el</strong> mismo colectivo<strong>en</strong> Australia, Canadá ylos Estados Unidos. Sin embargo,aesca<strong>la</strong> nacional, Dinamarca, Ir<strong>la</strong>nda, España, Italia y<strong>el</strong> Reino Unido (Ing<strong>la</strong>terra yGales) pres<strong>en</strong>tan cifras más<strong>el</strong>evadas que Australia. Solo <strong>el</strong> Reino Unido (Ing<strong>la</strong>terra yGales) indica una estimación <strong>de</strong> preval<strong>en</strong>cia alo<strong>la</strong>rgo<strong>de</strong> <strong>la</strong> vida simi<strong>la</strong>r a<strong>la</strong>d<strong>el</strong>os Estados Unidos ( 96 ). Hastacierto punto, pue<strong>de</strong> consi<strong>de</strong>rarse que este índice refleja<strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo histórico d<strong>el</strong>os <strong>problema</strong>s r<strong>el</strong>acionados con<strong>la</strong> cocaína y<strong>la</strong>experi<strong>en</strong>cia más temprana d<strong>el</strong>os EstadosUnidos y, <strong>en</strong> <strong>la</strong> esfera europea, d<strong>el</strong> Reino Unido <strong>en</strong>r<strong>el</strong>acióncon <strong>el</strong> consumo g<strong>en</strong>eralizado <strong>de</strong> cocaína.Tratami<strong>en</strong>to yreducción <strong>de</strong>dañosPerfil d<strong>el</strong>os paci<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>tratami<strong>en</strong>toLos c<strong>en</strong>tros ambu<strong>la</strong>torios conc<strong>en</strong>tran casi todas (94%)<strong>la</strong>ssolicitu<strong>de</strong>s notificadas <strong>de</strong>tratami<strong>en</strong>to por consumo <strong>de</strong>cocaína <strong>en</strong><strong>Europa</strong> ( 97 ). Sin embargo, <strong>de</strong>bería t<strong>en</strong>erse <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>ta que <strong>el</strong>tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> adicción a<strong>la</strong>cocaína <strong>en</strong>ocasiones también s<strong>el</strong>leva acabo <strong>en</strong>clínicas privadas,aveces <strong>en</strong> régim<strong>en</strong> <strong>de</strong> ingreso, yesta modalidad <strong>de</strong>at<strong>en</strong>ción noestá bi<strong>en</strong> repres<strong>en</strong>tada <strong>en</strong> <strong>el</strong> actual sistema<strong>de</strong> supervisión.Los paci<strong>en</strong>tes por consumo <strong>de</strong> cocaína que se somet<strong>en</strong>auntratami<strong>en</strong>to <strong>en</strong> régim<strong>en</strong> ambu<strong>la</strong>torio pres<strong>en</strong>tan<strong>la</strong> mayor ratio <strong>en</strong>tre hombres ymujeres <strong>de</strong> todos lospaci<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> tratami<strong>en</strong>to por consumo <strong>de</strong> drogas(5 hombres por cada mujer). Ti<strong>en</strong><strong>en</strong> una media <strong>de</strong> edad<strong>de</strong> 31 años ( 98 ), lo que convierte este colectivo <strong>en</strong><strong>el</strong>tercergrupo <strong>de</strong>consumidores <strong>de</strong> droga <strong>de</strong>mayor edad <strong>de</strong>spués<strong>de</strong> los consumidores <strong>de</strong> opiáceos ylos consumidores <strong>de</strong>( 96 ) Véase <strong>el</strong> gráfico GPS-20 d<strong>el</strong> boletín estadístico <strong>de</strong> <strong>2008</strong>.( 97 ) Véase <strong>el</strong> cuadro TDI-24 d<strong>el</strong> boletín estadístico <strong>de</strong> <strong>2008</strong>.( 98 ) Véanse los cuadros TDI-10 yTDI-21 d<strong>el</strong> boletín estadístico <strong>de</strong> <strong>2008</strong>.71