Tips voor tekstschrijvers - Leporello Uitgevers

4 Spelling en grammatica
Verschillen tussen de ‘nieuwe’ spelling
(Groene Boekje 2005)
en witte spelling (Witte Boekje 2006)
door Mario Verhoeven
Waarom is zo het zo gruwelijk ingewikkeld geworden? Volgens de
makers van het Witte Boekje omdat de Taalunie vooral de regelgeving
van het spellingsysteem sluitend heeft willen krijgen. Aan hoe de
alledaagse taalgebruiker met de taal omgaat, is minder gedacht. Met
het Witte Boekje wil Taalgenootschap Onze Taal een gebruiksvriendelijke
oplossing bieden.
1. De tussen-n-regel: wat vroeger paardebloem was, is nu paardenbloem
volgens de nieuwe regel dat twee zelfstandige naamwoorden
die een woord (zgn. samenstelling) vormen een tussen-n krijgen
wanneer het eerste woord op –n eindigt in het meervoud. Dus:
paardenbloem, duivenkervel, eikenboom, pruimenjam, geitenkaas.
Maar wanneer het meervoud op –s én –n kan eindigen (in Vlaanderen
op veel meer woorden dan in Nederland, zoals leraars, ambtenaars
e.d.), dan géén tussen-n. Derhalve: gazelleoog, lindeboom, secondelang.
Wit pleit voor: schrijf de tussen-n waar hij logisch lijkt en laat
hem anders weg. In de witte spelling kun je het dus niet meer ‘fout’ doen.
Tenzij je iets raars doet als declaratiesformulier...
2. Woorden met ‘loos’ krijgen geen tussen-n. Dus volgens de nieuwe
spelling moet het zijn: sterreloos, woordeloos en ideeëloos, maar
volgens de witte spelling ‘zegt’ het taalgevoel: sterrenloos, woordenloos
en ideeënloos. En dan mag het volgens de witte spelling weer wel met een
tussen-n. Tweefasenstructuur moet ook kunnen, net als gedachtenlezen.
3. Daarentegen werd zielepijn, hartedief en smartegeld in de nieuwe
spelling: zielenpijn, hartendief en smartengeld, wat ook pijn aan
onze ogen doet volgens wit, die dus zielepijn en smartegeld handhaven.
Ook zul je niet gauw een tussen-n schrijven bij: hittegolf, rijstebrij,
gildebroeder, benzinepomp, tarwebloem, terrorismebestrijding,
08
kerkeraad, zieleheil, spinneweb, omdat je bij het eerste woord niet
meteen aan het meervoud denkt. Dat is juist wel het geval bij:
aardbeientaart, hordenloop, namenlijst, urenlang, woordenboek.
4. Ook als de samenstelling geen letterlijke betekenis meer heeft, prefereert
wit geen tussen-n, zoals in: kattekop, kuttekop, pierewaaien,
hanepoten, paddestoel, spillebenen. Verder mag je van het Witte
Boekje ook gerust het volgende onderscheid maken:
schuldeloos = onschuldig, schuldenloos = zonder schulden,
grenzeloos = ongelimiteerd, grenzenloos = zonder grenzen. Van het
Groene mag dat niet.
5. Was het voorheen de Middeleeuwen, Renaissance en Mesolithicum:
nu is het middeleeuwen, renaissance en mesolithicum. Wit pleit
voor handhaving van de hoofdletter omdat het als duidelijk historische
perioden wordt aangemerkt. Je kunt dan ook zinnen maken als: “De
invoering van de klapschaats bracht een renaissance (in de betekenis
van: hernieuwde belangstelling) in de schaatssport teweeg.” Ook
voor ‘instituten’ als de Miljoenennota en Vlaggetjesdag prefeert wit
de handhaving van de hoofdletter i.t.t. de nieuwe spelling.
6. Rare wijzingen als appèl dat appel werd... De witte spelling wil de uitspraak
en het betekenisverschil in de schrijfwijze terug kunnen zien, dus
blijft dit soort woorden met accenten schrijven.
7. Reïntegratie is nu re-integratie, maar reïncarnatie mag nog wel,
wat vreemd is want incarneren is op zich ook een bekend woord.
De groene spelling redeneert een eind weg over ongelede en gelede
woorden (co + ouderschap = co-ouderschap, maar co-ordinatie mag
weer niet want… ordinatie herkennen we niet, dan moet het weer
wel coördinatie zijn, net als coëfficiënt, biënnale, coïncidentie. Het
is copiloot, coalitie, coauteur omdat hier geen klinkerbotsing is. Is
er wel klinkerbotsing dan bij herkenning van de gelede woorden co
en ouder: co-ouderschap, zoniet zoals bij coördinatie dan een trema).
De witte spelling vindt dit veel te lastig en houdt vast aan de oude regel:
woorden met re-, de- en bi- worden aaneengeschreven (deactiveren,
09
Kunnen haalt de kracht
uit je tekst. Kunnen, een
modaal werkwoord, zet de
deur open naar verschillende
opties. Dat is in commerciële
teksten niet handig, omdat
je de lezer vriendelijk en
onderhoudend maar wel
dwingend een bepaalde kant
op wilt sturen.
- Wilt u meer weten over
deze aanbieding, dan
kunt u even bellen met
onze klantenservice.
Ja, je kunt het ook niet
doen natuurlijk. Dat kan
veel helderder, dwingender
en toch vriendelijk. En met
minder woorden!
- Meer weten over deze
aanbieding? Bel met de
klantenservice.
In de doe-het-zelf-garage
zijn steeds twee monteurs
aanwezig die adviezen kunnen
geven en kunnen helpen
bij ingewikkelde reparaties.
Dit kan korter en krachtiger
- In de doe-het-zelf-garage
zijn steeds twee monteurs
aanwezig voor advies en
assistentie bij ingewikkelde
reparaties.