Tips voor tekstschrijvers - Leporello Uitgevers

deconstructie, biseksueel, reduceren, regressie, bij klinkerbotsing komt er
een trema zoals in deëscalatie, reïncarnatie, reïntegratie, biënnale)
8. Letterwoorden zijn woorden als havo, vip, aids (woorden die je niet
als afkortingen uitspreekt maar als woord). Initiaalwoorden zijn
woorden waarvan je de afzonderlijke letters wel uitspreekt: ict, vwo,
wc, pc. In de groene spelling is havo’er nu havoër, maar vwo’er
bleef vwo’er. Dit is omdat zij letterwoorden behandelen als gewone
woorden: Osloër, poloër. Initiaalwoorden blijven wel met een apostrof,
dus vwo’er, ict’er. Dientengevolge wordt het ook havoleerling
en vwo-leerling. Wit kiest voor vormovereenkomst met vergelijkbare
afkortingen en houdt het op havo’er, mavo’er, havo-leerling en
vwo-leerling.
9. Wit neemt wel een aantal wijzigingen over waarvan ze vinden dat
het ingeburgerd is geraakt of die een verbetering zijn of waar aan de
alternatieven te veel nadelen kleven, bijvoorbeeld: zo-even,
toe-eigenen, na-apen, product, insect, Tweede Kamerlid
(was: Tweede-Kamerlid), Rode Kruispost (idem), bommoeder,
bohemienne, procédé.
10. Gelijkwaardige begrippen als sociaal-realistisch moeten nu aaneengeschreven
volgens de nieuwe spelling, maar minder gelijkwaardige
als sociaaldemocratisch niet (hier zegt sociaal iets over democratisch).
Dan krijg je dus plastischchirurgisch, maar dat staat niet in
de nieuwe spelling, terwijl medisch-etisch weer met een koppelteken
is opgenomen. De witte spelling vindt dit niet werkbaar en kiest in
alle gevallen voor een koppelteken. Dus: sociaal-democraat, conservatief-liberaal,
sociaal-cultureel, plastisch-chirurgisch.
11. Groen zegt: aprilgrap, septemberaanslag, 0 junibijeenkomst,
septemberaanslag, 50 eurobiljet, uurseconomie, 8 uurjournaal,
euromunt. Maar wat wordt er bedoeld als er staat 50
eurobiljetten? Of 0 junibijeenkomsten. Om verwarring te voorkomen
zegt wit: 8-uurjournaal, 24-uurseconomie, 1-aprilgrap, 11-septemberaanslag,
50-eurobiljet, 1-euromunt enz., want dan kun je ook
schrijven vijftig 50-eurobiljetten enz.
0
12. Achter(op) de fiets….voorzetselbijwoorden als boven, achter e.d.
kunnen met daar, er, waar, hier een voornaamwoordelijk bijwoord
vormen zoals daarboven, erboven, waarboven, hierboven, (er kan
nog een tweede voorzetselbijwoord aangehecht worden, tot maximaal
drie): daarbovenop, erbovenop, erachterop e.d. Het Witte
Boekje beseft dat de meeste taalgebruikers geen notie hebben
van wat voorzetselbijwoorden of voornaamwoordelijk of andere
taalkundige termen betekenen en geven vooral veel voorbeelden.
Ze gaan van dezelfde regels uit, maar proberen het ons al doende
duidelijk te maken. Wit zegt: “ Een combinatie van voorzetsels (in, op,
onder enz.) of van een voorzetsel en een bijwoord (er, daar, langs enz.)
wordt aaneengeschreven, tenzij het tweede voorzetsel bij het volgende
woord hoort.”
Dus:
Zij zit altijd achterop. Het kind zit achter op de fiets. (op hoort hier bij
znw. fiets, dan los)
Het laken ligt onder in de kast. Leg het pakje maar bovenin.
Ik woon dicht bij jou. Ik woon dichtbij.
Zij had het kind voor op de fiets. Het zat graag voorop.
Ik woon vlak bij de supermarkt. De supermarkt is vlakbij.
Vanaf en vanuit zijn een bijzondere categorie. Die vormen altijd een
woord: vanaf Amsterdam, vanuit Giethoorn. Bij andere combinaties
met ‘van’ en een of meer andere voorzetsels komt van altijd
los te staan: van binnenuit, van onderaf, het zit diep van binnen,
ze liep van binnen naar buiten, hij belde van achter zijn bureau.
13. Een houten klaas, jan en alleman, piet snot enz…. Regels hiervoor
worden in de groene niet aan de orde gesteld en het Groene
Boekje geeft slechts enkele voorbeelden die tegenstrijdig zijn
(pietje-precies en pietlut…). Wit zegt hierover: “Allerlei persoonsnamen
komen in uitdrukkingen en vergelijkingen voor. Voornamen zoals
een houten klaas, johnny’s en anita’s, een nieuwsgierig aagje, een
don juan, maar ook voornamen i.c.m. achternamen of zogenaamde
achternamen zoals in jan modaal, jan rap en zijn maat, piet snot, pietje
precies, jantje-van-leiden). Wit kiest voor kleine letters en losse woorden,