letters en punten - Taalunieversum

Hoofdstuk 3. Leerplannen
3.1 Inleiding
Leerplannen worden centraal ontworpen door de koepels van het gemeenschapsonderwijs (GO!), het
onderwijs van steden en gemeenten (OVSG), het provinciaal onderwijs (POV) en het katholiek
onderwijs (VSKO). Het POV heeft geen eigen leerplannen voor Nederlands, zodat het hier verder niet
behandeld wordt.
Een leerplan omvat de eindtermen of ontwikkelingsdoelen die voor het betrokken niveau en
onderwijsvorm gelden, en voegt daar eigen doelen aan toe. Daarnaast geeft een leerplan ook allerlei
didactische aanwijzingen.
In de hiernavolgende paragrafen bekijken we de aanpak van spelling en interpunctie in de leerplannen
lager onderwijs, eerste graad secundair (onderbouw), en tweede en derde graad secundair
(bovenbouw). In een laatste paragraaf trekken we enkele conclusies.
Het betreft de leerplannen die ontworpen zijn in aansluiting bij de eindtermen en ontwikkelingsdoelen
van midden jaren 90.
Hoewel de verschillende koepels eigen leerplannen met een eigen interne structuur hebben
ontworpen, stellen we vast dat ze in verband met spelling en interpunctie in hoge mate met elkaar
overeenstemmen. Daarom geven we de grote lijnen aan, zonder veel in te gaan op de kleinere
onderlinge verschillen.
3.2 Leerplannen lager onderwijs
3.2.1 Algemeen
De basisgedachte in alle leerplannen is dat spelling een code is waarmee spraakklanken (fonemen) en
grafische tekens (grafemen, bestaande uit één of een paar lettertekens) op een systematische wijze met
elkaar gekoppeld worden.
Spelling wordt door de leerplannen, net zoals door de eindtermen en ontwikkelingsdoelen, niet
opgevat als een opzichzelfstaande vaardigheid, maar als een deelvaardigheid binnen schrijven.
Daarom behandelen de leerplannen spelling binnen het hoofdstuk of de hoofdstukonderdelen over
schrijven. In de pedagogisch-didactische wenken bevelen de leerplannen ook aan geen
opzichzelfstaande spellinglessen, geen geïsoleerde spellingcursus te organiseren, maar het spellen te
integreren in het schrijven. In samenhang daarmee komen spelling en interpunctie ook terug onder de
kop taalbeschouwing.
Toch vormt spelling in de leerplannen lager onderwijs naargelang van het geval telkens één of
meerdere belangrijke en grotendeels aparte onderdelen binnen het hoofdstuk of de
hoofdstukonderdelen schrijven: in het leerplan van OVSG p. 21-30 (basisvaardigheden schrijven) en
55-67 (deelvaardigheden schrijven); in het leerplan van GO! p. 69-77 (doelstellingen), 170-181
(didactische en methodologische oriënteringspunten) en 216-217 (evaluatie); in het leerplan van
VSKO (meer bepaald van VVKBaO) p. 51-70 (leren spellen: spellingonderwijs).
17