letters en punten - Taalunieversum

Uit het voorgaande concluderen we dat de spellingdidactiek al van in de lagere school veel meer dan
nu het geval is met de werking van het geheugen rekening moet houden. De gangbare didactiek 62
wijst weliswaar op het belang van woordfrequenties, maar lijkt verder toch weinig rekening te houden
met het grote belang van de geheugenprocessen. Misschien moet veel meer dan nu het geval is ingezet
worden op de geheugenstrategie, misschien zelfs voor sommige gevallen – afgezien van werkwoorden
– waarvoor traditioneel een regelstrategie wordt gebruikt, bijvoorbeeld verenkeling/verdubbeling.
Wanneer een leraar specifieke spellingstrategieën wil aanbrengen of ernaar verwijzen, zou de leerling
ook moeten leren wanneer welke strategie aangewezen is.
Veel onderzoek wijst erop dat een speller spontaan op een geheugenstrategie (hele woorden en
analogieën) een beroep doet, en veel minder op regelstrategieën. Het is bekend dat leerlingen geregeld
fouten schrijven ondanks het feit dat ze de regel perfect kennen. Dat moeten de opstellers van
oefenmateriaal of toetsen goed in het oog houden. Het oefen- of toetsmateriaal wordt vaak ontworpen
in termen van de klassieke spellingcategorieën, maar die zeggen niet waar het in het hoofd van de
spellende leerling fout gaat, zoals we zien in bijvoorbeeld ik wordt, maanen, onmiddelijk. Diagnose
zou daarvoor ook aandacht moeten hebben in termen van de processen in het hoofd van de spellende
leerling.
De geheugenwerking kan ook verklaren waarom jongeren die geregeld sms’en of chatten verleid
worden vormen die ze daar schrijven (ff [effen], kwil [ik wil], trug [terug], goe [goed]) ook in gewone
teksten te gebruiken. Maar eigenlijk moeten we een deel van die vormen eerder bestempelen als
ongepaste registerkeuze dan als spelfouten of gebrekkige spellingbeheersing.
De gedachte dat beheersing van spelling en interpunctie niet bereikt kan zijn aan het eind van het
lager onderwijs of de eerste graad secundair, maar dat die in het secundair onderwijs verder
ontwikkeld en versterkt moet worden, spoort eveneens goed met de inzichten in de werking van het
geheugen: in de loop van de schoolloopbaan veranderen de frequenties van woorden en
woordonderdelen en dus de sterkte van de opslag ervan in het geheugen.
Leerlijnen in eindtermen, leerplannen en methodes kunnen bijgevolg beter op de kenmerken van de
geheugenprocessen afgestemd worden.
7.2.3 Aanbevelingen
Wij willen onze inventarisatie afsluiten met enkele aanbevelingen. Deze zijn in de loop van onze
studie uitdrukkelijk genoemd door verschillende zegspersonen.
1. Het onderwijsveld en de ondersteuningsniveaus hebben behoefte aan de ontsluiting in een voor
velen toegankelijke vorm van onderzoek dat relevant is voor het onderwijs in spelling en
interpunctie. Zulk onderzoek heeft betrekking op meerdere onderwerpen, onder meer de relatie
tussen spelling- en interpunctieonderwijs en schrijfonderwijs, spellingstrategieën,
spellingaanpakken, spellingattitudes en spellingvaardigheid, codewisseling, effectieve
oefenvormen.
2. Er is behoefte aan ontwerponderzoek waarbij instructiemethoden worden ontwikkeld die beter
inhaken op de geheugenprocessen bij de leerlingen, en waarin specifieke spellingstrategieën
sterker gedidactiseerd worden.
62 Een goede beschrijving van de gangbare didactiek wordt geboden door Huizenga (2003). Heel wat
spellingdidactisch onderzoek lijkt uit te gaan van die gangbare didactiek blijkens de inventarisatie van Bonset &
Hoogeveen (2009).
73