letters en punten - Taalunieversum

opsommingen. Maar misschien is interpunctie erg hooggegrepen voor het lager onderwijs. Dat heeft
misschien niet zozeer te maken met hun kennis of met de taalbeschouwing, maar vooral met de
vaststelling dat kinderen op het einde van de basisschool niet steeds het concept ‘zin’ beethebben.
Hun schrijftaal is vaak nog spreektaal zonder ook maar enige begrenzing tussen zinnen. Dat is niet
voor alle kinderen zo, maar toch voor 40 à 50 procent.
5.2.3 Tijdsbesteding
Tussen 75 tot 100 minuten per week zou naar cursorisch spellingonderwijs gaan, dus een goede 30
procent van de onderwijstijd. Dat stemt vrij goed overeen met de onderwijstijd die de
spellingmethodes naar voren schuiven (zie hoofdstuk 4).
In scholen met veel anderstalige leerlingen valt op dat leerkrachten spelling niet durven los te laten.
Men blijft eraan vasthouden als aan een huis van vertrouwen, ook al blijven begeleiders pleiten om in
te zetten op mondelinge vaardigheden. Je merkt in scholen dat de spellingoefeningen van a tot z
worden gemaakt, maar dat andere oefeningen die meer gericht zijn op begripsvorming of
communicatieve situaties stiefmoederlijk behandeld worden. Dat is opvallend. Hoewel spelling voor
de begeleiding niet prioritair is, blijven scholen dat in de praktijk wel zo zien. Ze besteden er dus veel
tijd aan, ook de vernieuwingsgerichte scholen.
5.2.4 Band met schrijven
Voor veel leerkrachten is het nieuw om spellingonderwijs te integreren in onderwijs in schrijven,
hoewel de leerplannen dat al lang voorhouden. De methodes spelen daar een belangrijke rol in. De
meeste methodes hebben een aparte spellingleergang. Alleen de methode TotemTaal heeft dat niet,
maar heeft spelling geïntegreerd. Daar voelen veel leerkrachten zich onwennig bij, en veel kinderen
blijken explicitering nodig te hebben van wat in TotemTaal te impliciet blijft. Daarom combineren de
leraren vaak de geïntegreerde lessen van TotemTaal toch met een cursorische leergang uit een andere
methode.
Verder zou TotemTaal veel in concentratiescholen gebruikt worden, waar de kinderen vaak veel
woorden niet kennen, waardoor het vaak toch weer cursorische lessen worden.
Spelling en interpunctie worden dikwijls louter cursorisch aangepakt, zodat er niet direct kansen voor
transfer in zitten. Kansen voor transfer worden wel geschapen wanneer de leerkracht bij het geven van
een schrijfopdracht vermeldt welk aandeel spelling en interpunctie in de beoordeling zullen spelen.
Transferkansen zijn er ook wanneer leerlingen bij het reviseren van hun eigen schrijfstukken niet
uitsluitend aandacht dienen te hebben voor inhoud en vorm, maar ook voor spelling en interpunctie.
Dat alles is werken aan ontwikkeling van het spellingbewustzijn.
Volgens onze zegslieden wordt er echter weinig geschreven, is er weinig variatie in de
schrijfopdrachten, en wordt nog minder gereviseerd, zodat de transfer naar schrijven moeilijk
gerealiseerd kan worden.
5.2.5 Band met taalbeschouwing
Ook al wordt spelling meestal cursorisch aangeboden, dan wil dat nog niet zeggen dat leerkrachten
geen taalbeschouwingsactiviteiten rond spelling en interpunctie in die cursorische aanpak zouden
opnemen. Het waarnemen van de verschijnselen, de inductieve aanpak, dat kan allemaal zeker nog
uitgebreider en beter, maar je ziet het toch al wel gebeuren. Bij de methode TotemTaal stellen
leerlingen soms zelf de regels vast alvorens de leerkracht ze expliciteert. Dat gebeurt ook wel bij
andere methodes, maar veel minder vaak.
44