letters en punten - Taalunieversum

De grote lijn bestaat erin dat het lager onderwijs, en geregeld ook de eerste graad secundair,
systematisch, al dan niet cursorisch, aandacht besteedt aan de centrale aspecten van spelling en
interpunctie. De methodes voor het lager onderwijs, afgezien van TotemTaal, hebben hiervoor een
apart spellingdeel. In het secundair onderwijs is de leerlijn meer concentrisch: hetzelfde komt telkens
weer terug met enige uitbreiding en aandacht voor allerlei verfijningen in spelling (hoofdletters,
aaneenschrijven, liggend streepje en trema, diakritische tekens) en interpunctie. Tegelijk komt er meer
aandacht voor hulpstrategieën, reviseren en attitudes.
De leerlijn stopt dus niet na het lager onderwijs, maar gaat op een andere manier door in het
secundair.
7.1.3 Integratie van spelling in schrijven
Spellingonderwijs wordt geacht vrijwel geheel geïntegreerd te zijn in het schrijfonderwijs.
Dat stemt niet overeen met de onderwijspraktijk.
In de eindtermen en leerplannen heerst de opvatting dat spelling en interpunctie niet op zich staan,
maar in het schrijfonderwijs geïntegreerd moeten worden. Dat neemt niet weg dat men er niet
onderuit kan de leerinhouden als aparte deelvaardigheid bij schrijven op te lijsten 57 .
In de onderwijspraktijk blijkt het spellingonderwijs veel op geïsoleerde en/of cursorische wijze te
worden verzorgd, weinig echt in schrijven geïntegreerd. In het lager onderwijs hangt dat vermoedelijk
samen met het feit dat de meeste methodes een aparte leergang spelling hebben. Wanneer het
schrijfonderwijs volgens een strategisch model aangepakt wordt, bijvoorbeeld het bekende OVUR
(oriënteren, voorbereiden, uitvoeren, reflecteren), zijn er reële kansen voor het integreren van spelling
en interpunctie in het schrijven. Zulke integratie verhindert dan niet dat een bepaald item wanneer
nodig gethematiseerd wordt en onderwerp kan worden van taalbeschouwing.
7.1.4 Spellingattitudes
Zwakke spellingattitudes bij leerlingen staan niet op zichzelf maar hangen samen met minder sterk
ontwikkelde attitudes inzake passend taalgebruik, taalzorg en standaardtaal in het algemeen. Er is een
discrepantie tussen door leerlingen gerapporteerde attitudes en hun feitelijke attitudes.
Bereidheid om eigen teksten te verzorgen op het punt van spelling en interpunctie, te reviseren,
hulpmiddelen in te zetten, zijn attitudes die telkens weer genoemd worden door eindtermen en
leerplannen. In de onderwijspraktijk lijken die attitudes in het lager onderwijs best mee te vallen. In
het secundair onderwijs staan leraren Nederlands met hun zorg voor spellingattitudes volgens onze
zegslieden wat geïsoleerd van hun collega’s andere vakken. Ook zou de tijdsgeest minder bevorderlijk
zijn voor taalzorg in het algemeen.
7.2 Knelpunten en aanbevelingen
7.2.1 Knelpunten
De volgende spellingonderdelen worden geregeld genoemd als problematisch in het Vlaamse
onderwijs:
57 De VSKO-leerplannen voor het secundair onderwijs behandelen spelling en interpunctie onder
taalbeschouwing.
70