letters en punten - Taalunieversum

egelwoord: regelstrategie (op het woord moeten specifieke regels worden toegepast). Bekende
voorbeelden zijn de regels voor verenkeling van klinkers (maat – maten) en verdubbeling van
medeklinkers (mat – matten), en de regels voor de spelling van werkwoordsvormen.
Hier komen nog andere strategieën bij, die we hulp- en compensatiestrategieën kunnen noemen.
Hulpstrategieën omvatten zoek- of opzoekstrategieën (woordenlijst, woordenboek, spellingboekje), en
het inzetten van een spellingchecker.
Het VVKBaO-leerplan zegt dat ervaren spellers nu eens deze, dan die strategie gebruiken en noemt ze
daarom ‘gemengde spellers’ (p. 52).
In het kader van schrijfstrategieën vermelden de leerplannen het controleren van spelling en
interpunctie als een onderdeel van het nalezen (revisie) van een eigen tekst.
kennis
Samen met de vaardigheid om woorden te spellen en te interpungeren, en om daar strategieën bij in te
zetten, noemen de leerplannen ook kennis van de schrijfwijze van woorden, van regels en strategieën,
en inzicht erin als leerdoel. Zo noemt het GO!-leerplan (p. 70-73) uitdrukkelijk ‘inzicht verwerven’ in
tal van regels voor spelling en interpunctie, onder meer:
de verlengingsregel 17 voor woorden eindigend op -d/-t en -b/-p;
de regels voor de open lettergreep;
de regels voor de verdubbeling van de medeklinker;
de regels in verband met de spelling van werkwoorden;
de regels in verband met het gebruik van hoofdletters bij het eerste woord van een zin, allerlei
eigennamen;
“de regels voor de elementaire interpunctie”.
Ook begrippen en termen in verband met klank, spelling en interpunctie worden als kennisdoelen
genoemd.
attitudes
De leerplannen noemen in navolging van de eindtermen verschillende attitudes, waarbij ‘bereidheid’
het sleutelwoord is. De leerling moet bereid zijn:
om zijn teksten te verzorgen en dus te schrijven met inachtneming van de spellingconventies;
om het geschrevene na te kijken op spelling en interpunctie;
spellingbronnen te raadplegen;
om op zijn eigen spellinggedrag te reflecteren.
Handleiding). Volgens die analogie eindigt hij vindt op t naar analogie van andere persoonsvormen zoals in hij
speelt, of eindigt het eerste deel van stationsstraat op s naar analogie van diezelfde s in stationsweg.
17 Op zich is de ‘verlengingsregel’ niet een echte regel maar een operationele presentatie van het meer algemene
spellingprincipe van gelijkvormigheid, waarvolgens we verschillende vormen van een woord ongeacht
uitspraakverschillen altijd gelijk spellen, bijvoorbeeld leid met d in leid, leiden, leider. Men kan de
verlengingsregel dus opvatten als een heuristiek, een hulpmiddel of ezelsbruggetje om uit te maken of men een
stemloze medeklinker //, // of // op het eind van een woordstam als p, t, ch dan wel b, d, g moet schrijven. In
die zin kan deze ‘regel’ vergeleken worden met de regel van ’t kofschip, die eveneens geen echte regel maar een
ezelsbruggetje is.
20