letters en punten - Taalunieversum

3 leerlijnen
De leerplannen van het lager onderwijs hebben een opbouw van klankzuivere woorden naar nietklankzuivere,
verschillende soorten van regels, werkwoordspelling, interpunctietekens en
hoofdletters.
De leerplannen van het secundair onderwijs beschouwen de spelling- en interpunctieleerdoelen en
-leerinhouden als grotendeels verworven in het lager onderwijs. In de eerste graad A-stroom van het
secundair wordt aan inhouden niet veel meer toegevoegd, maar wordt de nadruk gelegd op
occasionele remediëring. In de tweede en derde graad vindt vooral onderhoud en versterking van
vaardigheid, strategieën en attitudes plaats. Dat moet occasioneel gebeuren: een opzichzelfstaande
cursorische aanpak wordt afgewezen.
Een aangehouden lijn in lager en secundair onderwijs is de blijvende nadruk op spellingattitudes.
In de eerste graad B-stroom ligt het accent sterk op remediëren van tekorten in het in het lager
onderwijs verworvene. De leerplannen voor de bovenbouw van het bso geven weinig aandacht aan
spelling en interpunctie.
4 didactiek
De rol van het geheugen bij het spellen wordt door de leerplannen erkend bij een aantal typen van
woorden waarvoor de geheugen- en analogiestrategie (onthoudwoorden) aangewezen zijn. Bij andere
typen van woorden mikt het leerplan op bewuste inzet van kennis als leerweg. Dat geldt zowel voor
hoorwoorden (kennis van eenvoudige foneem-grafeemkoppelingen bij klankzuivere woorden), als bij
regelwoorden (bijvoorbeeld regels voor verenkeling van klinkerletters, verdubbeling van
medeklinkerletter; verlengingsregel). Hier is de gedachte dat leerlingen deze woorden moeten leren
schrijven door eerst de regels te leren en die dan toe te passen, zodat die woorden geleidelijk aan
onthoudwoorden kunnen worden. Wanneer ze later een nieuw woord moeten schrijven dat nog niet
met zijn spelling in het geheugen zit, moeten de leerlingen de regels opnieuw kunnen toepassen.
Voor het schrijven van werkwoorden is het complexer. Hier moeten bijkomende specifieke
werkwoordregels geleerd worden, maar de betrokken woorden mogen geen onthoudwoorden worden
wegens de problemen met geheel of gedeeltelijk gelijkluidende maar verschillend gespelde
werkwoordsvormen (zie bv. speelt – gespeeld, vind – vindt, verspreidde – verspreide).
Het net geschetste beroep op kennis vereist nog een bijkomend soort van kennis, namelijk kennis van
bepaalde fonologische en/of orthografische begrippen (bv. klinker, medeklinker, tweeklank,
lettergreep, open, gesloten), kennis van bepaalde grammaticale begrippen (bv. onderwerp,
persoonsvorm, voltooid deelwoord, eigennaam, verkleinwoord) en kennis van
woordvormingsbegrippen.
Voor het leren van interpunctie geven de leerplannen geen didactiek aan.
31