SLUIS IN VLAANDEREN VERLOREN EN HERWONNEN Studies ...

stad langs de noordzijde ongenaakbaar was en haar van het eiland Cadzand afscheidde
- en links naar Brugge via Damme. Tot aan de haven van Sluis was dit laatste grift een
kronkelig maar bevaarbaar kanaal dat zich ten zuiden, even voorbij de stad richting
Domme, opsplitste in de Verse en Nieuwe Zoute Vaart én de kreek het Lapscheurse
Gat genoemd dat de richting naar Aardenburg onder water zette. Deze laatste ontstond
samen met het Koksijdse Gat doordat in 1583, om militair strategische redenen, de
Sluise dijk te Brungheers, een gehucht buiten de Westpoort van Sluis, doorstoken
werd. Na de capitulatie van Brugge op 20 mei 1584, werd eveneens door inundatie het
grootste deel van het eiland Cadzand aan de golven prijsgegeven.
Door deze uitstekende natuurlijke verdedigingsgordel was Sluis nog slechts langs één
uithoek genaakbaar: ten zuiden langs de Middendijk, die voor een groot deel als weg
via de West- of Brugse poort toegang tot de stad verleende. Deze langs de
zuidwestzijde gelegen poort met twee ravelijnen versterkt, was immers één van de
belangrijkste fortificaties in het geheel van de versterkingen met de stadswallen die
van Sluis een bijna oninneembare sterkte maakten.
De grote defensiewerken te Sluis waren in 1578 begonnen toen de stad voor de prins
van Oranje gekozen had en dus een aanval van de Spanjaarden verwachtte. Bolwerken
die door aarden borstweringen verbonden werden - o.m. bij de Sint-Jansdam - werden
aangelegd. Sommige zwaar gehavende muren werden onder nieuw opgeworpen
wallen bedolven en de Oost-, de Zuid- en de Westpoort werden met ravelijnen
versterkt. Dat bijkomende versterkingswerken in het najaar van 1586 zonder uitstel
dienden te worden uitgevoerd, blijkt overigens uit de kerkeraadsacta van de
gereformeerde gemeente te Sluis. Ghemerct het teghens den viant noot es, werd om
toestemming gevraagd om zelfs den heele zondoch te wercken oen de stadt.
Iets vooruitgeschoven en los van de stad stond het Groot Kasteel, dat uitkijk bood op
de Zwinmonding en de zee. Tussen deze burcht en de zeewaartse stadsvesten had de
magistraat buiten de Noordpoort een paalwerk laten oprichten en de vesten verdiepen.
In het kasteel waren hooguit een 500-tal soldaten gelegerd die samen met de 300
andere manschappen, die binnen de omwalling en op de omringende schansen lagen,
sedert 1583 onder het bevel stonden van de kolonel jonkheer Arent Groenevelt. Onder
zijn officieren dienden o.a, de kapiteins Adolf van Meetkerke jr. en zijn broer
Nicolaes, Heraugiere en Nicolas de Maulde.
Om haar haven te beschermen waarin wel vijfhonden zeeschepen beguamelijck
konnen in varen ende ligghen, waren op de linkeroever van het Zwin, op het
grondgebied Mude, buitenverschansingen aangelegd. Vooreerst het Klein Pasfort of
Noordschans, waar voorheen de Toren van Bourgondië stond en ook wel Tonnenburg
genoemd werd, omdat langs de waterzijde op de weke grond de borstweringen
verstevigd waren door met aarde gevulde tonnen; en het Grote Rastert of Grote
Schans. Deze Grote Schans of "'t Fort" bestond uit één geheel bolwerk en twee halve.
Voor de stad, langs de havenkant, lag het open. Aan deze laatste belangrijke vesting
werden tussen augustus 1583 en juni 1584 grote werken uitgevoerd. Veertigduizend
stenen van de in ruïne vervallen Sluise O.L. Vrouwekerk waren aan de versterking
vermetseld geworden, soldatenhutten gebouwd, grachten en vesten gedolven en twee
rijen palissaden aangelegd die van des schans tot in het laag water liepen.
Deze Grote Schans was door een dam en een houten brug met de stad verbonden. De
twee kleine bolwerken, de Hazeschans bij de inham van de havengeul en het kleine
bastion Bekaf, ten zuidwesten van de stad en ten noordwesten van de Zoetevaart,
boden nog supplementaire beveiliging.
23