SLUIS IN VLAANDEREN VERLOREN EN HERWONNEN Studies ...

Oostende toch ingenomen
Algemeen wordt aangenomen dat deze krijgslisten van Francis Vere een
contraproductief effect hadden en de aartshertogen nog meer aanspoorden om de stad
toch te blijven belegeren totdat ze zou capituleren. Maar de stad werd vanuit de zee
ook tijdens de jaren 1602 en 1603 door Engelse en Hollandse schepen bevoorraad.
Dat de stad na een belegering van meer dan drie jaar en drie maanden toch werd
ingenomen, heeft echter niets met een list als het ‘paard van Troje’ te maken, maar
kan wel op een andere wijze verklaard worden.
Allereerst met de hardnekkigheid waarmee de belegeraar ten allen koste de stad wilde
veroveren. Dit uit zich onder andere in de hoge dodentol aan beide zijden, ca.
vijfenveertigduizend infanteristen aan aartshertogelijke zijde en ca.
tweeënvijftigduizend aan de kant van de Staatsen, Engelsen en Oostendenaars. De
hoge aantallen slachtoffers hebben zowel te maken met de vrij lange duur van de
belegering zelf en met de bijna continue reeks aanvallen en tegenaanvallen die ermee
gepaard gingen, als met het onophoudelijk aanvoeren van nieuwe manschappen bij
zowel de belegeraars als de belegerden. Zo is het opvallend dat bij de overgave van de
stad ca. eenzelfde aantal van vijfenveertighonderd garnizoenssoldaten de stad
Oostende verliet als er aanwezig waren bij de aanvang van de belegering. Waarom
voor deze hoge prijs aan mensenlevens werd gekozen, in plaats van voor een
vroegtijdige beëindiging van deze bloedige krijgsverrichtingen, houdt eerder verband
met de hoge politieke inzet dan met militair-strategische redenen. De ogen van zowat
alle Europese hoven waren immers op deze gebeurtenissen gericht. Zoals reeds
vermeld, ging het immers om een duel tussen de katholieke Spaanse Habsburgers en
de protestantse afgescheurde Noordelijke Nederlanden, geholpen door Engeland en in
mindere mate ook door Frankrijk. De Franse koning Hendrik IV, een katholiek, nam
immers een dubbelzinnige houding aan, omdat hij vreesde dat zo’n grote
troepenmacht van ca. dertig tot veertigduizend soldaten, die rondom de stad gelegerd
waren, een reële dreiging voor de Noord-Franse steden kon vormen zodra Oostende
gevallen was.
Een tweede oorzaak waardoor de zeehavenstad uiteindelijk haar goed verdedigde
positie moest prijsgeven, houdt verband met enkele ongunstige geografische
elementen. De belegeraar – vooral Ambrogio Spinola – heeft daar handig gebruik van
weten te maken. Het betreft de zuidwestzijde van de stad, in het bijzonder het gedeelte
tegenover de kustduinen van Mariakerke. Deze duinen lagen vrij hoog en werden door
de natuurlijke werking van de overheersende zuidwestenwinden steeds verder met
zand opgehoogd. Van daaruit had de aanvaller een goed platform om de stad continu
te bestoken. Het werd aangevuld met de oprichting van de ‘Grote Kat’, een verhoogde
observatiepost, maar daarop kon geen zwaar artilleriegeschut worden opgesteld. Dit
vooruitgeschoven aarden gevechtsplatform was een realisatie van de Waalse kolonel
Nicolas de Catris. Het bood ook maximale controle over de westelijke haventoegang.
Het enige verweer dat de Oostendenaars en hun bondgenoten aan deze nadelige
situatie konden bieden, was het gebruik van het oudere retirata-systeem. Dit laatste
zou dan ook in 1604 gebeuren, zoals hierna beschreven zal worden.
Misschien heeft uiteindelijk nog een diplomatieke beslissing de doorslag gegeven tot
de opgave van Oostende. Op 25 augustus 1604 werd tussen Engeland en Spanje een
vredesakkoord afgesloten. Als gevolg hiervan zou de stad niet meer bevoorraad
worden door Engelse schepen. Daardoor zou Oostende duidelijk verzwakt worden en
viel de verdediging ervan volledig op de schouders van het Staatse gezag. Zij hadden
74