SLUIS IN VLAANDEREN VERLOREN EN HERWONNEN Studies ...

5. OOSTENDE VERLOREN, SLUIS GEWONNEN, 1604
Tentoonstelling in de Universiteitsbibliotheek van 12 augustus - 12 september 2004
Samenstelling: Dirk de Vries
Met bijdragen van Charles van den Heuvel, Anton van der Lem en Piet Lombaerde
Sluis en Brugge
Het is moeilijk voor te stellen dat het tegenwoordig landinwaarts gelegen stadje Sluis
ooit een belangrijke Vlaamse haven is geweest. Water en land liggen er nu duidelijk
van elkaar gescheiden: de zeearmen vast beklonken tussen de hoge dijken, de zee
schijnbaar bedwongen door het deltaplan. Wie echter een oude kaart van de Vlaamse
en Zeeuwse gewesten bekijkt, ziet hoe op elke kaart de geografische situatie weer
anders lijkt: een wirwar van eilanden, omringd door stromen die zich telkens weer
verenigen en splitsen. Elke stormvloed kon alles veranderen. Des te belangrijker was
het dat de handelsstad Brugge meer in het binnenland lag, door het Zwin verbonden
met de zee, maar veiliger voor de invloed van het tij. Sluis lag als voorhaven van
Brugge halverwege deze belangrijke stad en de monding van het Zwin in de
Noordzee. Zijn haven was dieper, wat het ook tot een mogelijke concurrent van
Brugge maakte. Maar daar waakten de Bruggelingen wel tegen. Zij hadden zich bij de
Vlaamse graaf verzekerd van het stapelrecht, waardoor alle goederen weliswaar in
Sluis mochten worden overgeslagen, maar alleen in Brugge opgeslagen en verhandeld.
In 1323 was de concurrentie toch zo hoog opgelopen dat de Bruggelingen het stadje in
brand staken. In 1566 wist Brugge de voorhaven te kopen om zijn aan zijn eigen
belangen ondergeschikt te maken. Als de geschiedschrijvers spreken over burgerlijke
vrijheden of democratische tendensen in de geschiedenis van de steden van de
Nederlanden, dan dient men wel te bedenken dat het doorgaans om vrijdommen ging,
om het eigenbelang ten koste van anderen.
Dat de haven van Sluis nabij de zee lag, maakte het stadje bij uitstek geschikt als
uitvalsbasis voor een oorlogsvloot. Zelfs toen het ridderlijk Europa nog nauwelijks
ervaring had met het vechten op zee, vond bij Sluis de zeeslag plaats waarmee de
Honderdjarige Oorlog tussen Engeland en Frankrijk opende. Franse schepen, bij Sluis
in het Zwin gelegen, werden er op 24 juni 1340 vernietigd door een gecombineerd
Engels-Vlaamse vloot. Het demonstreert hoe belangrijk de haven was bij
internationale conflicten: van de zeekant gezien lag Sluis dichter bij Calais en Londen
dan bij Rotterdam of Enkhuizen. Het was een Vlaamse stad, op Vlaanderen gericht.
Wie in de grote zaal van het Brugse stadhuis de geschilderde wapens bewondert van
alle steden waarmee Brugge handelscontacten onderhield, zal er ook Sluis ontdekken.
Te midden van die tientallen schilden ontbreken echter steden uit Nederland buiten het
tegenwoordige Zeeuwsch-Vlaanderen: geen Den Briel, geen Vlissingen, geen Veere,
laat staan Amsterdam, Rotterdam of Dordrecht. De grote zaal van het Brugse stadhuis
is gerestaureerd en versierd in de jaren van Nederlands-Belgische animositeit, toen
alleen het ooit Vlaamse Sluis met zijn wapenschild de Brugse zaal mocht sieren.
Nadat prins Maurits in 1604 de stad Sluis had veroverd, zou deze voorgoed deel gaan
uitmaken van de Noord-Nederlandse Republiek. Maar dat is achteraf geredeneerd:
63