SLUIS IN VLAANDEREN VERLOREN EN HERWONNEN Studies ...

verkenning rond Oostende maakte duidelijk dat dit onneembaar leek: in een straal van
twee mijl waren alle huizen en bomen neergehaald om een vrij schootsveld te hebben,
en het hele gebied stond onder water. De vesting Sluis was eveneens goed voorzien
van manschappen en goederen, en beveiligd door bolwerken en inundaties: militairtechnisch
leek het een tweede Antwerpen. Stap voor stap isoleerde de veldheer Sluis
van de omgeving. Een poging tot ontzet van Engelse zijde en van de kant van
Vlissingen mislukte. De onervaren Engelse rekruten werden op het zien van Parma’s
veteranen onmiddellijk teruggetrokken, maar de kritiek van Engelse zijde op de
Staten-Generaal was niet mals: de Staten kregen het verwijt dat zij handelden alsof
Sluis hetzelfde was als Santo-Domingo of Hispaniola, dus ver van hun bed. Het verzet
van het garnizoen van Sluis was hardnekkig, maar uitzichtloos: na twee maanden
vroeg men om onderhandelingen. Uit respect voor hun dappere houding stond Parma
de bezetting van Sluis een vrije aftocht met militaire eer toe. Daarmee verwierf hij de
extra havenstad die hij zo nodig had voor de onderneming tegen Engeland. Zoals
bekend draaide de onderneming van de Armada op een fiasco uit, niet echter door
toedoen van Parma. Hij had op tijd een leger en een vloot bijeengebracht, maar zag
die in zijn Vlaamse havens Sluis en Duinkerken geblokkeerd door de Hollandse vloot,
terwijl de Engelse de Armada in de gaten hield, opjoeg en verdreef.
Twee jaar na de nederlaag van de Armada moest Parma op last van Filips II ingrijpen
in de binnenlandse politiek van Frankrijk. Daar dreigde na de dood van koning
Hendrik III in 1590 de protestantse Hendrik van Navarra op de troon te komen.
Spaans geld en Spaanse troepen moesten in Frankrijk de aanspraken van de katholieke
partij op de troon ondersteunen. Het militaire genie van Parma was van
doorslaggevend belang in de Franse burgeroorlog tussen katholieken en protestanten.
Uiteindelijk zag Hendrik van Navarra geen andere mogelijkheid zijn kroon veilig te
stellen dan door terug te keren in de katholieke kerk, waarna hij als Hendrik IV werd
gezalfd en gekroond. Door Spanje de oorlog te verklaren kon hij onmiddellijk de
nationale eenheid herstellen en zijn voormalige katholieke tegenstanders zij aan zij
met zijn protestantse medestanders laten strijden.
De consolidatie van de Republiek
Op koninklijk bevel maar tegen zijn zin had Parma zich eerst aan de onderneming
tegen Engeland gewijd en daarna aan die in Frankrijk. Zijn middelen waren
ontoereikend om tegelijkertijd op te trekken tegen het Noorden. Opgebruikt in de
strijd en gewantrouwd door Madrid is hij in 1592 gestorven. De periode van 1588 tot
1598 is door de Leidse historicus Robert Fruin magistraal beschreven in zijn Tien
jaren uit den Tachtigjarigen Oorlog. Hierin liet hij zien hoe de Noord-Nederlandse
Republiek politiek, militair, economisch en cultureel haar zelfstandigheid wist te
verwerven. Een groot aandeel daarin hadden graaf Willem Lodewijk van Nassau
(1560-1620), stadhouder van Friesland (later ook van Groningen en Drente) en prins
Maurits (1567-1625), stadhouder van de andere opstandige gewesten. Op initiatief van
Willem Lodewijk bestudeerden beide stadhouders de klassieke literatuur over het
militair bedrijf, om er hun voordeel mee te doen in de eigen strijd. Zij brachten
discipline in het leger, onder andere door het leren exerceren. Stipt op bevel
handelingen uitvoeren was essentieel bij het schieten, bij troepenverplaatsingen of bij
het uitvoeren van charges in het veld. Soldaten moesten voortaan zelf hun schansen
opwerpen en loopgraven delven, vervelende klussen die tot dan toe gedwongen door
boeren waren verricht. Tegenover dat alles stond voortaan stipte betaling, mogelijk
gemaakt door het deskundig beleid van de raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt.
66