SLUIS IN VLAANDEREN VERLOREN EN HERWONNEN Studies ...

gevoel voor propaganda liet Maurits zich zittend op het paard portretteren. Prenten
van de slag verbreidden de roem van Maurits en de Republiek in binnen en
buitenland. Albrecht had door de uitkomst van de slag zijn krediet als veldheer
verspeeld. Toch was de overwinning zonder echte gevolgen. Na enig overleg met de
afgevaardigden van de Staten in Oostende sloeg Maurits – zonder veel vertrouwen –
het beleg voor Nieuwpoort zelf. Daar werden de Hollanders met eigen middelen
verslagen: nu waren het de belegerden die in het voordeel waren van de geografische
situatie. Door hun ingenieuze inundaties maakten zij een echte belegering onmogelijk.
Zoals in 1914-1918 de waterstaatkundige mogelijkheden door de Vlamingen werden
uitgebuit om zich te handhaven, zo ook in 1600. Onverrichterzake en in slecht humeur
trok de prins zich met het leger terug naar de Republiek.
De land- en zeeoorlog tijdens Ambrogio Spinola
Met de komst in 1598 van de Genuees Ambrogio de Spinola diende zich in het
koninklijk leger voor de tweede keer een Italiaan aan als legeroverste. Puissant rijk
bracht hij zijn eigen kapitaal mee, waarmee hij het beleg van Oostende financierde.
De onderneming van Maurits had aangetoond hoe onduldbaar het was dat deze stad in
handen van de Staten bleef. Drie jaar heeft het beleg geduurd, drie jaar omdat de
Staatsen de stad konden blijven bevoorraden van overzee. Pas de persoonlijke
bemoeienis van Spinola bracht een doorbraak in de gebeurtenissen, zoals in de
bijdrage van Piet Lombaerde aan deze bundel te lezen is.
Toen Oostende op 20 september 1604 uiteindelijk overging van Haagse in Brusselse
handen, was de stad niet meer dan een smeulende puinhoop, die helemaal opnieuw
opgebouwd moest worden. Tegelijkertijd had Oostende drie jaar het koninklijk leger
vastgehouden in Vlaanderen en was er geen offensief in het Noorden geweest. Op een
spotprent ten gunste van de Republiek is een Nederlandse leeuw afgebeeld die verlost
is van een doorn in zijn poot, alsof de Republiek het bezit van Oostende liever kwijt
dan rijk was. Gedurende het beleg van Oostende had prins Maurits verschillende
andere veroveringen gemaakt: zo had hij in 1602 de vestingstad Grave aan de Maas
weten in te nemen. In hetzelfde jaar probeerde hij de vijand weg te lokken van
Oostende door het beleg voor Den Bosch te slaan. De stad was echter goed voorzien
van manschappen en wel beveiligd, zodat noch het een, noch het ander lukte. Wel
nam de prins de Duitse stad Rijnberk (Rheinberg) en – eveneens bedoeld om de vijand
van Oostende weg te lokken – de Vlaamse steden Aardenburg en Sluis. Met het slaan
van een penning deed men het voorkomen alsof het verlies van Oostende niet opwoog
tegen de inname van vier steden: Aardenburg, Grave, Cadzand, Sluis. (Zeeslag te
Sluis)
Tegelijkertijd had de Republiek een ander verlies geleden: in 1603 was koningin
Elisabeth overleden. Weliswaar was haar steun lang niet onvoorwaardelijk geweest en
had zij zich voor haar hulp dik laten betalen, maar haar dood maakte in 1604 de weg
vrij voor de vrede tussen Engeland en Spanje, zodat de Republiek voortaan zonder
buitenlandse hulp de Spaanse legermacht te verduren had.
De val van Oostende maakte het Koninklijke leger vrij om elders in de aanval te gaan.
De strijd bleef een vestingoorlog, een schaakspel met zetten over en weer. Spinola
voerde zijn leger over Duits grondgebied naar de onbeschermde flank van de
Nederlandse Republiek. In 1605 en 1606 nam Spinola twee sterkten in Duitsland: de
stad Lingen en de vesting Rijnberk, die de bovenloop van de Rijn controleerde en van
waaruit de handel van de Republiek werd benadeeld. In de Achterhoek nam hij de
68