Overgangen en aansingen in et onderwijs

H5 De cognitieve ontwikkeling rondom de po-vo overgang
5.5 Ontwikkeling van begrijpend lezen en rekenen/wiskunde van po-8 naar vo-3
In deze paragraaf kijken we naar de cognitieve ontwikkeling in begrijpend lezen en
rekenen/wiskunde rondom de po-vo overgang. Aangezien het te verwachten is dat leerlingen
zich ontwikkelen op deze gebieden, hebben de vo-3 toetsen begrijpend lezen en wiskunde
ingewikkelder opgaven dan de po-8 toetsen begrijpend lezen en rekenen, zodat beide toetsen
een goede meting van de vaardigheden op dat moment zijn. Zowel bij de po-8 meting als bij
de vo-3 meting zijn verschillende versies van de toetsen gebruikt, geschikt voor leerlingen
met verschillende vorderingen (po-8) en in de verschillende onderwijstypen (vo-3) (zie
Zijsling et al., 2012). Dit resulteert er in dat leerlingen in po en vo verschillende toetsen
hebben gemaakt, waardoor de scores op de toetsen niet direct met elkaar te vergelijken zijn.
Om inzicht te kunnen geven in de ontwikkeling in vaardigheden begrijpend lezen en
rekenen/wiskunde is met behulp van decielscores (d.w.z. de leerlingen zijn per meetmoment
ingedeeld in 10 groepen op basis van hun scores op de toets) naar de relatieve positie en
ontwikkeling van leerlingen gekeken. We hebben dit als volgt gedaan.
Om te beginnen hebben we de leerlingen in de po-vo steekproef ingedeeld in decielen. Dit
is onafhankelijk gedaan voor de relatieve prestaties op de toetsen begrijpend lezen en rekenen
in het po en voor de relatieve prestaties op de toets begrijpend lezen en wiskundetoets in het
vo. Daarna hebben we gekeken welke leerlingen relatief gezien in vo-3 in vergelijking met
po-8 een hogere, een vergelijkbare of een lagere positie ten opzichte van hun leeftijdsgenoten
innemen. De leerlingen die maximaal 2 decielen stijgen of dalen tussen po-8 en vo-3 noemen
we leerlingen met een ‘stabiele positie’. Leerlingen die 3 of 4 decielen stijgen of dalen
noemen we leerlingen met een ‘enigszins hogere positie’ en ‘enigszins lagere positie’.
Leerlingen die op basis van hun po-8 deciel 5 of meer decielen hoger uitkomen in vo-3
noemen we leerlingen met een ‘hogere positie’, bijvoorbeeld van deciel 1 in po-8 naar deciel
6, 7, 8, 9, of 10 in vo-3. Leerlingen die juist 5 of meer decielen lager uitkomen in vo-3
noemen we leerlingen met een ‘lagere positie’.
We bespreken eerst de resultaten voor de ontwikkeling van vaardigheden in begrijpend
lezen van po-8 naar vo-3. In totaal neemt 74,4% van de leerlingen een stabiele positie in ten
opzichte van hun leeftijdsgenoten. Oftewel, de grote meerderheid van de leerlingen scoorde in
vo-3 maximaal 2 decielen hoger of lager dan hun score in po-8. Bij ongeveer een kwart van
de leerlingen zien we noemenswaardige verschuivingen. 10,4% van de leerlingen neemt een
enigszins hogere positie (zij scoorden 3 of 4 decielen hoger in vo-3 dan in po-8), terwijl 2,4%
van de leerlingen een hogere positie inneemt (zij scoorden minimaal 5 decielen hoger in vo-3
dan in po-8). Hier tegenover staat dat 9,5% van de leerlingen een enigszins lagere positie
innam (zij scoorden 3 of 4 decielen lager in vo-3 dan in po-8) en 3,3% van de leerlingen een
lagere positie innam (zij scoorden minimaal 5 decielen lager in vo-3 dan in po-8).
Voor de ontwikkeling van reken- en wiskundevaardigheden zien we een vergelijkbaar
patroon. 76,7% van de leerlingen neemt een stabiele positie in ten opzichte van hun
leeftijdsgenoten (maximaal 2 decielen verschil tussen po-8 en vo-3). Wederom zijn bij
ongeveer een kwart van de leerlingen verschuivingen omhoog of omlaag te zien. Zo nam
10,1% een enigszins hogere positie (3 of 4 decielen gestegen) in en 2,7% een hogere positie in
99