Overgangen en aansingen in et onderwijs

H7 Conclusies, discussie en aanbevelingen
7.2.2 Zijn er specifieke groepen leerlingen die risico lopen bij de po-vo overgang? (vraag 2)
Om deze onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden hebben we een aantal verschillende
methoden gehanteerd. In de eerste plaats hebben we naar specifieke risicogroepen gezocht aan
de hand van de achtergrondkenmerken sekse, SES en etnische herkomst van de leerlingen.
Zoals beschreven in de vorige paragraaf lopen jongens, leerlingen met een lagere SES en
leerlingen met een niet-Westerse etnische herkomst wat meer risico rondom de po-vo
overgang dan meisjes, leerlingen met een hogere SES en leerlingen met een Westerse etnische
herkomst.
In de tweede plaats zijn we op zoek gegaan naar risicoleerlingen en bijzonder succesvolle
leerlingen in het vo. We hebben geprobeerd op basis van twee indicatoren een groep bijzonder
succesvolle leerlingen te definiëren, maar deze groep bleek niet duidelijk te onderscheiden
van de andere leerlingen. Wel hebben we op basis van twee indicatoren een groep
risicoleerlingen gedefinieerd, namelijk leerlingen die op een lager onderwijstype dan
geadviseerd terecht zijn gekomen en die een lagere Cito-eindtoetsscore hebben behaald dan
de meeste leerlingen met hetzelfde schooladvies. Deze groep risicoleerlingen (4,2% van de
totale leerlinggroep) is onder te verdelen in een aantal subgroepen. Scores op de toets
begrijpend lezen in po-8 waren het meest onderscheidende kenmerk. Een substantiële groep
had zeer lage scores behaald op deze toets. Leerlingen met iets hogere (maar nog steeds vrij
lage) scores werden daarnaast onderscheiden op basis van hun doorgaans lage rekenscores.
Leerlingkenmerken en niet-cognitieve kenmerken in po-8 bleken niet of nauwelijks relevant.
Tegenvallende leerprestaties op begrijpend lezen en rekenen in po-8 bleken dus de
belangrijkste risicofactoren voor ongunstigere schoolloopbanen.
In de derde plaats hebben we gezocht naar cognitieve en niet-cognitieve kenmerken van
leerlingen in vo-3 die kunnen verklaren waarom voor sommige leerlingen de po-vo overgang
en de schoolloopbaan wat minder gunstig of juist gunstiger is verlopen in vergelijking met de
schoolloopbanen van hun leeftijdsgenoten. Hiertoe hebben we leerlingen statistisch gematcht
op achtergrondkenmerken. De factoren die de kans vergroten om op een hoger onderwijstype
dan geadviseerd terecht te komen kunnen als succesfactoren worden beschouwd en factoren
die de kans vergroten om op een lager onderwijstype dan geadviseerd terecht te komen
kunnen als risicofactoren worden beschouwd. We willen hier benadrukken dat we er in deze
benadering dus vanuit gaan dat het geadviseerde onderwijstype het best passende
onderwijstype was. Uit de logistische regressieanalyses bleek dat tegenvallende leerprestaties
op begrijpend lezen in vo-3 als risicofactor kunnen worden aangeduid. Extrinsieke motivatie
en self-efficacy bleken ook risicofactoren in de vergelijking tussen de afstroom- en nominale
groep (hogere scores bleken in dit geval ongunstig te zijn) 31 . Competentiemotivatie,
welbevinden met klasgenoten en de persoonlijkheidsfactor Ordelijkheid waren
succesfactoren, evenals een relatief lage score op de persoonlijkheidsfactor Extraversie 32 .
31
De afstromers hadden tevens wat hogere scores op gevoelens van school burn-out en wat lagere scores op het
welbevinden met klasgenoten, Ordelijkheid en Emotionele Stabiliteit. Deze verbanden bleken in de logistische
regressieanalyse niet significant.
32
De opstromers hadden tevens wat hogere scores op taakoriëntatie. Tevens hadden zij iets hogere scores op
Mildheid, maar dit verband bleek in de regressieanalyse niet significant.
129