Bijenplanten_web

vlinderbloemenfamilie 147
Hopklaver (Medicago lupulina)
Die het kleine niet eert is het grote niet weerd, dat gezegde
kwam bij me op toen ik bijen observeerde in een brede wegberm
in Leiden, een berm met veel gras en grote vlakken
Witte klaver afgewisseld met Hopklaver. De Witte klaver
heeft zich goed kunnen ontwikkelen en stond volop in bloei.
Opmerkelijk was dat er alleen bijen vlogen op de kleine
bloemen van de Hopklaver. Dat er niet op de grotere de
Witte klaver werd gevlogen lag niet aan de temperatuur,
want het was zonnig en warm. De Hopklaver kan blijkbaar
de concurrentie met de Witte klaver uitstekend aan.
Rupsklaver
Hopklaver behoort tot het geslacht Rupsklaver (Medicago)
van de Vlinderbloemenfamilie (Fabaceae). Het geslacht telt
ongeveer 100 soorten, waarvan de meeste voorkomen in het
Middellandse-Zeegebied. Veel soorten hebben rupsvormig
opgerolde vruchten, vandaar de Nederlandse naam. De wetenschappelijke
naam Medicago is afgeleid van het Latijnse medica,
een oude naam van de uit Medië afkomstige Luzerne (Medicago
sativa). De naam lupulina komt van het Latijnse luppolo (hop);
de bloemhoofdjes vertonen enige gelijkenis met de vrouwelijke
bloeiwijzen van de Hop (Humulus lupulus).
Variabele plantvorm
De vorm van de plant is sterk afhankelijk van de groeiomstandigheden.
Planten tussen een hoge begroeiing hebben
rechtopstaande stengels. In regelmatig gemaaide bermen liggen
de stengels op de grond. Heel mooi komt de vorm van de plant
uit als hij zich in de voegen van pad- of wegverharding heeft
gevestigd, wat hij vrij gemakkelijk doet. De bladeren staan
afwisselend en zijn drietallig. Het eindblaadje is langer gesteeld
dan de andere twee. De blaadjes hebben een stompe bladtop.
Kleine bloemen
De bloemen staan in langgesteelde okselstandige hoofdjes.
Naarmate de bloei vordert, worden de hoofdjes langer.
De citroengele bloemkroon bestaat uit een vlag, een kiel en
twee zwaarden. De bloemen zijn twee tot drie millimeter lang
en behoren tot de kleinste van de familie (de 30 centimeter
lange, door kolibries bestoven bloemen van de Guinese
klimplant Camoensia maxima zijn de grootste in de familie).
In de kiel liggen de stamper en de meeldraden. De meeldraden
staan onder spanning en springen met de stamper
omhoog als de kiel wordt belast. De meeldraden zijn op één
na met elkaar vergroeid. Insecten kunnen via de spleet aan
de bovenzijde van het vergroeide gedeelte nectar opnemen.
Bijen leveren een belangrijke bijdrage aan de kruisbestuiving.
Ook door zelf bestuiving kan zich zaad vormen.
Alleen nectar
Volgens mijn waarnemingen verzamelen bijen alleen nectar.
Deze bevat gelijke hoeveelheden bietsuiker, druivensuiker en
vruchtensuiker. Uit experimenten is gebleken dat bijen de
voorkeur geven aan deze samenstelling. Je zou verwachten dat
ze in het vrije veld dezelfde voorkeur zouden hebben, maar
dat is niet het geval. Van de planten die veel door bijen worden
bezocht, zijn soorten met nectar waarin bietsuiker of
combinatie van druiven- en vruchtensuiker overheerst veruit
in de meerderheid.
Vrucht
Sommige Rupsklaver-soorten vormen prachtig gedraaide
vruchten. Ze krijgen die vorm doordat de onderzijde
(rugzijde) verder uitgroeit dan de bovenzijde (buikzijde).
Door deze asymmetrische groei lijken de vruchten net
slakkenhuisjes. In Duitsland wordt het geslacht daarom
Schneckenklee genoemd. De vruchten van de Hopklaver
vergroeien echter niet in die mate. Ze zijn niervormig en
zwart van kleur. Er vormt zich één zaad dat in de vrucht
opgesloten blijft. Door hun ronde vorm worden de
vruchten rollend over de grond door de wind verspreid.
In de nazomer en herfst zijn er al kiemplanten
te vinden.
plaat 61. Hopklaver
A deel van plant met bloeiwijzen en rijpende vruchten; B blad;
C bloem; D kiel; E zwaard; F bloem met uit de kiel omhoog
gesprongen meeldraden en stamper; G meeldraden en stamper;
H stamper; I stuifmeelkorrel (tricolporaat): 1 polair aanzicht,
2 equatoriaal aanzicht; J vrucht; K zaden.