Bijenplanten_web

heifamilie 299
Cranberry (Vaccinium macrocarpon)
Cranberry stond in het verleden ook bekend als Lepeltjeheide
en Amerikaanse veenbes. De lang gesteelde bloemen doen
wel wat denken aan een Kraanvogel, Crane in het Engels.
De vroegere naam Craneberry werd later Cranberry.
Aangespoeld
De soort behoort tot het geslacht Bosbes (Vaccinium) van
de Heifamilie (Ericaceae) en is inheems in Noord-Amerika.
Het verhaal gaat dat als gevolg van een schipbreuk een vat
met bessen op Terschelling zou zijn aangespoeld. Twee boeren
zouden het vat hebben meegenomen en in het binnenduin
hebben opengemaakt. Tegenwoordig is de Cranberry algemeen
op de Waddeneilanden, vooral op natte zure gronden in de
duinvalleien, ook wel plakken genoemd. In de winter komt de
vegetatie daar regelmatig onder water te staan en is zo redelijk
beschermd tegen de vorst.
Bloei aan scheuten van vorig jaar
Cranberry is een wintergroene dwergstruik met kruipende,
wortelende takken. De planten vormen een dichte mat.
Deze is zo compact dat de individuele planten niet meer te
onderscheiden zijn. Uit de kruipende takken groeien opgaande
stengels. De kort gesteelde ellipsvormige bladeren staan onregelmatig
verspreid langs de takken. De bloemen verschijnen
aan één jaar oude scheuten. Ze gaan open in de morgen en
zijn dan wit of lichtroze. Wanneer bestuiving uitblijft, worden
in twee tot drie weken donkerroze. De bloemen hebben een
onderstandig vruchtbeginsel. De vier kroonslippen zijn sterk
teruggebogen. Met uitzondering van de nerven reflecteren ze
zwak ultraviolet. Bij het opengaan van een bloem is de rechte
stijl iets korter dan de meeldraden. Als het stuifmeel vrijkomt
is de stempel nog droog. Een dag na het opengaan wordt de
stijl langer en steekt de stempel ver boven de meeldraden uit.
Na bestuiving valt de bloemkroon af.
Stuifmeel uit een strooibusje
De helmhokken zijn aan hun top kokervormig verlengd en
vormen samen een ‘strooibusje’. Het stuifmeel komt vrij als de
helmknoppen in trilling worden gebracht. Diverse soorten
hommels kunnen, hangend aan de naar beneden gebogen
bloemen, de helmknoppen door hun indirecte vliegspieren
in trilling brengen. Ze maken daarbij een zoemend geluid
(‘buzzen’), dat ontstaat door de botsing van het borststuk
tegen de omringende lucht. Honingbijen moeten voor het
puren van nectar met de tong tussen de helmknoppen door,
waardoor deze ook in trilling worden gebracht en stuifmeel
op de onderzijde van de bij valt. Opmerkelijk is dat de bijen
daarbij niet buzzen. Het stuifmeel van de Cranberry is relatief
zwaar (teraden!) en wordt daarom niet door de wind verspreid.
Experimenten in Amerika hebben uitgewezen dat voor de
vruchtvorming insectenbezoek vereist is.
In cultuur
Op een aantal plaatsen is de Cranberry in cultuur. Zo is op
Terschelling een aantal hectaren terrein verdiept en voorzien
van een regeninstallatie voor de nodige bevloeiing. Uit Amerika
zijn cultivars met extra grote bessen ingevoerd. Een plaatselijke
imker wordt zo nodig te hulp geroepen voor het plaatsen van
bijenvolken, want Cranberry’s zijn voor een goede oogst
gebaat bij veel bestuivers. De bessen hebben een paar maanden
nodig om rijp te worden. Op Terschelling is de oogst van in het
wild groeiende Cranberry’s verpacht. Tijdens de oogst is het
plukken van bessen verboden en strafbaar. De bessen worden
geoogst met zogenaamde harkbakken.
plaat 137. Cranberry
A deel van bloeiende plant; B bloemknop; C bloem; D meeldraad;
E pakketje van vier stuifmeelkorrels (tetrade); F stamper; G bessen;
H zaad.