Bijenplanten_web

vlambloemfamilie 289
Jakobsladder (Polemonium caeruleum)
Jakobsladder behoort tot de Vlambloemfamilie
(Polemoniaceae). Dit is een betrekkelijk kleine familie met
ruim 300 soorten in 18 geslachten. De meeste soorten zijn
inheems in Noord-Amerika. Een klein aantal komt uit Europa,
Zuid-Amerika en Noord-Azië. Het geslacht Polemonium telt
ongeveer 23 soorten, meest overblijvende planten.
De Jakobsladder komt voor in de gematigde en koele streken
van het noordelijk halfrond. Hij groeit daar op vochtige
plaatsen op kalkrijke hellingen. In ons land is het een winterharde
sierplant voor zowel zonnige als schaduwrijke plekken,
als de grond maar vochtig is en kalk bevat. Soms verwilderen
planten uit tuinen.
Hemelsblauwe bloemen
Jakobsladder kan tot een meter hoog worden. Onderaan de
plant zijn de bladeren gesteeld, bovenaan zijn ze zittend.
De blaadjes zijn lancetvormig en aan het eind spits toelopend.
De verspreid en schuin omhoog staande, geveerde bladeren
reiken tot aan de hemelsblauwe bloemen en geven de plant
een laddervormig uiterlijk. De naamgever heeft ongetwijfeld
verband gelegd tussen de vorm van de plant en de droom van
Jacob in het eerste bijbelboek, waarin hij een ladder zag die tot
aan de hemel reikte. In Aargau in Oostenrijk heeft de plant de
volksnaam Immenblümli, een wel heel toepasselijke naam, die
elke imker zal aanspreken.
De Jakobsladder bloeit van juni tot augustus. Behalve planten
met tweeslachtige bloemen komen er ook planten voor met
vrouwelijke bloemen, waarin de meeldraden niet tot ontwikkeling
zijn gekomen. Aan één plant kunnen zich meer dan
100 bloemen vormen. Ze staan in een pluim op een rechtopstaande
holle stengel. Ze hebben een vijfdelige kelk en bloemkroon.
De kelk is klokvormig en klierachtig behaard.
De bloemkroon is hemelsblauw (caeruleum) met een wit
centrum. Planten met witte bloemen komen ook voor.
Een deel van het centrum van de bloem reflecteert ultraviolet,
waardoor het voor bijen duidelijk zichtbaar is. Aan de basis is
de bloemkroon buisvormig, met een dichte beharing aan de
binnenzijde.
Oranje stuifmeel
De vijf meeldraden staan afwisselend met de kroonbladen
ingeplant. Als een bloem zich opent is de lange stijl omlaag
gebogen. De drie stempels liggen dan nog tegen elkaar.
Tijdens de eerste dag van de bloei komt oranje stuifmeel vrij.
Daarna verschrompelen de meeldraden. De stuifmeelkorrels
hebben over het hele oppervlak verspreid een groot aantal
kleine ronde kiemopeningen. Daartussen is het oppervlak
bezet met kronkelige richels. Na de eerste dag komt de stijl
omhoog en buigen de stempels naar buiten. Door de afstand
tussen de geopende helmknoppen en de stempels en het na
elkaar rijpen, wordt zelfbestuiving tegengegaan. Het nectarium
ligt als een vlezige ring rond de basis van het vruchtbeginsel.
De nectar verzamelt zich in het buisvormige deel van de
bloemkroon, onder de dichte beschermende beharing.
Vermeerdering
Direct na de bloei valt de bloemkroon af en sluiten de kelkbladen
zich om de rijpende vrucht. Dit is een doosvrucht die
zich met drie kleppen opent en waarin 15 tot 20 zaden tot
ontwikkeling kunnen komen. De plant zaait zich gemakkelijk
uit, maar de zaailingen zijn erg gevoelig voor droogte.
Ook door wortelscheuten kunnen zich nieuwe planten
ontwikkelen.
plaat 132. Jakobsladder
A bloeiwijze; B blad; C bloemkelk; D meeldraad met kroonblad;
E stuifmeelkorrel (periporaat); F stamper in pas geopende bloem;
G stempels; H vruchten; I open vrucht; J zaden.