Bijenplanten_web

anonkelfamilie 63
Winterakoniet (Eranthis hyemalis)
De Winterakoniet behoort tot de Ranonkelfamilie
(Ranunculaceae). Er bestaat een enorme variatie in de vorm
van de bloemen. Meestal zijn de kroonbladen zodanig van
vorm, dat ze als lokmiddel en oriëntatiemiddel dienen voor
insecten die voor de bestuiving moeten zorgen. In veel gevallen
is de voortplanting van de plant van bestuiving door
insecten afhankelijk. Bij de Winterakoniet hebben we een
mooi voorbeeld van het overnemen van de functie van de
kroonbladen door de erachter liggende kelkbladen.
De kroonbladen van deze plant hebben een andere functie
gekregen.
Een vroege bloeier
Uit de naam Winterakoniet kunnen we afleiden, dat we hier
te doen hebben met een vroege bloeier. Zowel de Nederlandse
als ook de wetenschappelijke namen geven dat aan. De naam
Eranthis is afgeleid van het Griekse er (vroeg) en anthos
(bloem). De naam hyemalis betekent winterbloeiend.
Eranthis telt acht soorten, die hun oorsprong hebben in Zuid-
Europa en in Oost- en Centraal-Azië tot Japan. Alleen de
Winterakoniet is inheems in Zuid-Europa.
Zo’n vroege bloeier moet zich snel kunnen ontwikkelen.
De plant heeft dan ook een knol, in feite een dikke wortelstok,
waarin de voedingsstoffen voor de snelle groei liggen opgeslagen.
Eerst ontwikkelt zich de stengel met de bloemknop.
Later volgen de bladeren. Uit de knol vormen zich ook uitlopers,
waaruit nieuwe planten kunnen ontstaan. De jonge
planten hebben in het eerste jaar maar één blad.
Nectarbladen
Vlak onder de bloem zitten drie bladeren, die diep zijn ingesneden.
Ze staan horizontaal, een beetje afhangend, en
vormen samen een soort rozet. Wat op het eerste gezicht
kroonbladen lijken, zijn in werkelijkheid kelkbladen.
Deze staan in twee kransen. De buitenste zijn breder en aan
de top soms iets ingesneden. Voor ons oog zijn de kelkbladen
geel. Voor de Honingbij zijn ze bijenpurper. Behalve geel
kaatsen ze namelijk ook ultraviolet terug. Geel vermengd
met ultraviolet geeft het voor de bijen zichtbare bijenpurper.
De kroonbladen zijn trechtervormig en veel kleiner dan de
kelkbladen, ze vallen bijna niet op. Binnen de trechter wordt
nectar afgescheiden. Kroonbladen van deze vorm worden
door hun functie ook wel honingbladen genoemd; een betere
benaming is nectarbladen.
De kroonbladen zijn geel, ook voor het bijenoog. De gele met
nectar gevulde ‘bekertjes’ steken voor de bijen goed af tegen
het bijenpurper van de kelkbladen. Als de temperatuur gaat
stijgen, gaan de bloemen heerlijk geuren. ‘s Avonds gaan de
bloemen dicht. Ze staan ongeveer acht dagen in bloei.
Voor de bijen valt de bloeiperiode wel erg vroeg, namelijk in
februari en maart, onder gunstige weersomstandigheden soms
wel eerder. In die tijd kunnen er toch wel goede vliegdagen
zijn. Een andere soort, Eranthis cilicica, heeft het voordeel
voor de bijen dat zij later in bloei staat. Het resultaat van een
kruising van deze soort met de Winterakoniet is de Eranthis x
tubergenii, een hybride met erg mooie bloemen.
Al lang in cultuur
De Winterakoniet is een geschikte plant voor de tuin en is goed
te combineren met andere bol- en knolgewassen. Sinds de zestiende
eeuw wordt hij al in tuinen toegepast. De plant verlangt
een goed gedraineerde grond, die in de zomer niet door de felle
zon mag worden beschenen. De grond moet namelijk ook in de
zomer goed vochtig blijven. In oktober moeten de knolletjes de
grond in, drie centimeter diep en 15 centimeter uit elkaar.
De eerste winter zullen ze nog niet bloeien.
U moet geduld hebben tot de daarop volgende winter, maar
dan heeft u er ook jaren plezier van. Als u ze laat staan krijgt u
er steeds meer.
plaat 19. Winterakoniet
A bloem; B gesloten bloem; C vorm met gevulde bloem; D wortelblad
van jonge plant; E blaadje onder de bloem; F knol met scheut
aan het begin van een nieuwe groeiperiode; G kelkblad met kroonblad;
H kroonblad (nectarblad); I meeldraad; J geopende helmknop;
K stamper; L stuifmeelkorrel (tricolpaat), polair aanzicht; M geopende
vruchten; N zaad.