Bijenplanten_web

helmkruidfamilie 333
Hebenstreitia dentata
Het geslacht Hebenstreitia behoort tot de Helmkruidfamilie
(Scrophulariaceae) en telt 30 soorten, die alle inheems zijn in
Zuid-Afrika. Linnaeus noemde het geslacht naar de Duitse
botanicus J.C. Hebenstreit (1720- 1795). Hebenstreitia dentata
komt voor tot in het tropische deel van Afrika. In Zuid-Afrika
wordt de soort Katstert of Slakblom genoemd.
Halfstruik
Onder natuurlijke groeiomstandigheden groeit de plant uit
tot een 30-60 centimeter hoge halfstruik. De stengels zijn
gegroefd en hebben in de groeven een korte omlaag gerichte
beharing. Ze zijn bezet met smalle vlezige bladeren die bij de
top getand zijn. De bloemen ontwikkelen zich in eindelingse
aarvormige bloeiwijzen. Aan de uiteinden vormen zich steeds
nieuwe bloemen. Ze hebben een vergroeidbladige kroon, die
van onder buisvormig is en boven overgaat in een zoom met
vier lobben. De vier meeldraden staan met een korte helmdraad
op de kroon. Eerst ontwikkelen zich de bovenste twee
meeldraden. De stamper is dan nog sterk naar beneden omgebogen.
Hij richt zich op nadat ook de helmknoppen van de
twee andere meeldraden zich hebben geopend. Als hulp voor
de oriëntatie van insecten heeft de witte bloemkroon een
opvallend nectarmerk. Dit wordt gevormd door een oranje
vlek tussen de twee bovenste helmknoppen.
Komvormig nectarium
Bij het opnemen van nectar gaan de bijen met hun tong
vanaf het nectarmerk tussen de meeldraden door naar het
onderste deel van de bloembuis. Daar bevindt zich het kleine
komvormige nectarium, dat aan de achterzijde van de bloem
met het vruchtbeginsel verbonden is. Bij het nectar puren
komt de onderzijde van de bij in aanraking met het stuifmeel.
De stuifmeelklompjes zijn bruin. Het oppervlak van een stuifmeelkorrel
heeft een netstructuur. Tegen het eind van de bloei
is de as van de bloeiwijze veel langer geworden en heeft zich
reeds rijp zaad gevormd. Na de bloei blijven schutblad en kelk
aanwezig om het vruchtbeginsel. De vrucht valt bij het rijp
worden van de zaden uiteen in twee deelvruchten (nootjes)
met een vliezige rand.
Tuinplant
De uit zuidelijk Afrika afkomstige Hebenstreitia dentata kan in
ons klimaat als eenjarige tuinplant worden gekweekt. In maart
of april kan de soort onder glas worden gezaaid, in mei buiten.
Op een warm en zonnig plaatsje kunnen de bloemen een
bijdrage leveren aan de bijenweide.
plaat 154. Hebenstreitia dentata
A bloeiwijze; B blad; C en D bloem respectievelijk aan het begin en
op het eind van de bloei; E stamper; F vruchtbeginsel met nectarium;
G stuifmeelkorrel (tricolporaat): 1 polair aanzicht, 2 korreloppervlak
(focus boven en in tectum); H vruchtstand; I vrucht; J deelvruchten
(nootjes).