Bijenplanten_web

composietenfamilie 495
Bezemkruiskruid (Senecio inaequidens)
Het geslacht Kruiskruid (Senecio) behoort tot de Composietenfamilie
(Asteraceae) en telt meer dan 1400 soorten. Bezemkruiskruid
komt nog niet zo lang in ons land voor. De soort
is inheems in Zuid-Afrika. Zij is daar zeer algemeen op
zonnige plaatsen op rotsachtige bodems. In het begin van
de twintigste eeuw is de plant met schapenwol in Europa
terecht gekomen. De soort groeide aanvankelijk in de
omgeving van wolverwerkende bedrijven en hield daar in een
aantal gevallen stand. Pas in de tweede helft van de twintigste
eeuw breidde zij zich in Europa sterk uit. Vanuit Limburg
heeft ze zich in Nederland verspreid, vooral langs de rivieren,
autowegen en spoorwegen.
Overblijvend
De plant is van onderaf sterk vertakt, waaraan hij zijn
Nederlandse naam te danken heeft. Aan de basis zijn de
stengels houtachtig en glanzend rood. De plant is overblijvend
en overwintert met een groot deel van de stengels. Gezien zijn
Zuid-Afrikaanse afkomst zou je het niet direct verwachten,
maar de plant is goed bestand tegen onze winters. Bezemkruiskruid
onderscheidt zich van onze inheemse Kruiskruiden door
de vorm en de afmetingen van de bladeren. Die zijn klein,
smal en hebben een halfstengelomvattende geoorde voet.
De naam inaequidens verwijst naar de ongelijke tanding van
de bladrand.
Twee soorten bloemen
De bloemen staan in hoofdjes in de oksels van de bladeren.
Samen vormen de hoofdjes een tuilvormige bloeiwijze.
De onderste takken zijn langer dan de bovenste, waardoor de
hoofdjes ongeveer even hoog staan. Langs de stelen van de
hoofdjes staan onopvallende schubben. Het omwindsel van de
hoofdjes heeft een buitenste krans van korte blaadjes met een
vliezige rand. In een bloemhoofdje staan twee soorten bloemen:
vrouwelijke lintbloemen langs de rand en tweeslachtige buisbloemen
in het centrum. De lintbloemen (ongeveer 15) hebben
een lintvormige bloemkroon, waardoor het hoofdje beter
opvalt voor bezoekende insecten. De bloemen hebben een
behaard vruchtbeginsel met een krans van witte pappusharen.
Tijdens hun ontwikkeling ondergaan de hoofdjes een aantal
bewegingen. Eerst hangen ze omlaag en tijdens de bloei staan
ze rechtop. Als het zaad rijp is, verwelkt het uiteinde van de
hoofdjessteel en neigt het vruchthoofdje voorover.
Aanwinst voor de bijenweide
Bezemkruiskruid is een aanwinst voor de bijenweide in ons
land. Het grote pluspunt is de lange bloeitijd, met het zwaartepunt
in de periode waarin de bijenweide op zijn retour is.
De eerste bloemen laten zich soms al in mei zien. In juli en
augustus staat de plant in volle bloei en daar komt pas een
eind aan als de vorst invalt. Honingbijen verzamelen zowel
nectar als stuifmeel op de bloemen. De stuifmeelklompjes
zijn okergeel. De bijen worden bij het bloembezoek vaak
gehinderd door de Blinde bij (Eristalis tenax), die ook veel op
de bloemen afkomt.
Ook bijen op klein drachtgebied
Elke keer wekt het weer verwondering als honingbijen een
zeer kleine beschikbare dracht benutten. Zo vond ik begin
augustus aan de achterzijde van het trottoir tegen een geluidswand
bij een brug in Leiden een plant van circa 70 cm hoog
en 100 cm breed, getooid met tientallen gele bloemhoofdjes.
Bij zonnig weer was er de gehele dag een druk bezoek van
doorlopend 5 tot 10 bijen.
Ze getroostten zich de moeite om een drachtgebied van nog
geen vierkante meter te benutten, want het was de enige plant
in zijn soort in de gehele omgeving. Dat zegt iets over de
kwaliteit van Bezemkruiskruid als bijenplant.
Vermeerdering
Bezemkruiskruid vermeerdert zich uitsluitend door zaad.
De vrucht (nootje) draagt lange pappusharen, die er voor
zorgen dat verspreiding door de wind plaats kan vinden.
plaat 235. Bezemkruiskruid
A bloeiwijze; B blad; C lintbloem; D buisbloem in mannelijk stadium;
E opengeslagen meeldradenkokertje; F stuifmeelkorrel (tricolporaat):
1 polair aanzicht, 2 equatoriaal aanzicht; G buisbloem in vrouwelijk
stadium; H stempels; I vruchthoofdje; J nootje met pappus;
K nootje.