Bijenplanten_web

klokjesfamilie 439
Grasklokje (Campanula rotundifolia)
Het Grasklokje behoort tot het geslacht Klokje (Campanula)
van de Klokjesfamilie (Campanulaceae). Het komt algemeen
voor op grazige plaatsen op zandgrond, vooral in het oosten
en zuiden van ons land.
Ronde en langwerpige bladeren
Campanula is het verkleinwoord van het Latijnse campana,
dat klok betekent; rotundifolia duidt op de ronde bladeren in
de wortelrozet. Als de plant gaat bloeien zijn deze bladeren
meestal al verwelkt. De lange smalle bladeren aan de bloeistengel
nemen dan hun taak over. De vorm van de ronde
bladeren is afgestemd op een geringe lichtintensiteit vóór
de bloei. Wanneer een bloeistengel weinig licht krijgt ontwikkelen
zich daaraan ook ronde bladeren.
Bijzondere meeldraden
In de bloemknop staan de meeldraden tegen de nog gesloten
lobben van de stempel gedrukt. Nog voor de bloemen opengaan,
openen de helmhokken zich aan de zijde van de stempel,
die rondom bezet is met omhoog gerichte haren. Bij het uitgroeien
van de stijl wordt het stuifmeel uit de helmhokken
geveegd. Als de bloem open is, zien we een stijl die rondom
met stuifmeel bepoederd is. Van de meeldraden is dan niet
veel meer te zien. Ze zijn op het onderste gedeelte na verwelkt.
De meeldraden hebben aan de basis een schildvormige verbreding
die langs de rand met haren is bezet. Samen bedekken
ze het nectarium op het vruchtbeginsel. Naast de functie van
bescherming van het nectarium hebben ze nog een andere
functie. Honingbijen die op de bloemen van het grasklokje
vliegen, oriënteren zich op afstand eerst op de kleur en de vorm
van de bloemen. Als ze op de bloemen zijn aangekomen, wijzen
de lichtgroene brede bases van de helmdraden de weg naar de
nectar, doordat ze contrasteren met het blauw van de kroon.
Ook de geur van de kroon helpt bij het zoeken van de precieze
plaats van de nectar. Onderin geurt de bloemkroon namelijk
intensiever dan aan de rand van de bloem. De Honingbij kan
de nectar zowel op het gezicht als op de geur vinden. Over het
algemeen is de geur een oriëntatiemiddel op korte afstand.
Hetzelfde geldt voor het nectarmerk.
Ook zaad door zelfbestuiving
Tijdens de verdere bloei buigen de drie stempellobben uiteen.
Bijen die op pas geopende bloemen stuifmeel hebben verzameld
van een stijl met nog gesloten stempellobben, worden
op bloemen in het volgende, vrouwelijke stadium bijna letterlijk
met open armen ontvangen. De bij wil weer stuifmeel
verzamelen, maar komt dan terecht op de naar buiten gebogen
stempellobben en zorgt zo voor bestuiving. Als insectenbezoek
uitblijft, krommen de stempellobben zich nog verder en
komen zo in aanraking met het eigen stuifmeel op de stijl,
waarna zelfbestuiving plaatsvindt en zich toch nog zaad kan
vormen.
Doosvrucht
De vrucht is een driehokkige veelzadige doosvrucht. Bij het
Grasklokje knikt de vrucht omlaag. Als het zaad rijp is, droogt
de vruchtwand uit en ontstaan op drie plaatsen in de vruchtwand
openingen, die zich bij vochtig weer opnieuw sluiten.
Als de vruchten door de wind heen en weer worden bewogen,
wordt het zaad eruit geschud.
Tuinsoorten
Een aantal Campanula-soorten is zeer geschikt voor de tuin.
Het Kruipklokje (C. poscharskyana), het Prachtklokje
(C. persicifolia) en het Akkerklokje (C. rapunculoides) bloeien
elk jaar rijkelijk. Net als het Grasklokje zijn het overblijvende
planten die zich makkelijk door zaad vermeerderen. De in ons
land in het wild groeiende soorten van het geslacht zijn alle
beschermd.
plaat 207. Grasklokje
A bloeistengels met lijnvormige bladeren, bloemknoppen en bloemen;
B wortelblad; C meeldraden vóór de bloei; D meeldraad, links van
buiten, rechts van binnen; E stuifmeelkorrel (tetraporaat): 1 polair
aanzicht, 2 equatoriaal aanzicht; F stamper vóór de bloei; G stamper
met rijpe stempellobben; H vruchten; I zaad.