Villa d'Arte 6 - 2021

close-up
Rechts
Stadsgezicht
bij nacht met
processie,
Verreyt
Onder
De uitstalling
van suikerwerk
voor het St.
Nicolaasfeest,
Van Grootvelt,
Het Noordbrabants
Museum
Linkerpagina
Sara Troost,
Nemo loquebatur
- Niemand
sprak, 1770,
Rijksmuseum.
Schenking van
de heer C.P.D.
Pape
eeuwse interieurs kijken valt bij
de hoeveelheid vergulde ornamenten
al snel het woord kitsch.
Maar een nagebootst 17 e eeuws
vertrek in de tentoonstelling
maakt duidelijk dat het goudleer
behang, de glimmende koperen
kandelaars, kroonluchters, spiegels
enzovoorts niet alleen luxe
moesten uitstralen, maar vooral
ook de lichtopbrengst van het
bescheiden kaarslicht moesten
maximeren. Reesing: ‘Goud, zilver,
koper, maar ook wit-marmer en
mogelijk zelfs kleding hadden die
functie in de hoogtijdagen van
het kaarslicht sinds de vroege
17 e eeuw. Alles wat reflecteerde
werd daarvoor gebruikt. Dat loopt
omgekeerd door in de schilderijen
zelf: lichtpuntjes en vlakken
in sommige werken lichten heel
speciaal op in kaarslicht en zijn
daar waarschijnlijk op geschilderd.
In kerkvoorstellingen heb
je soms ogenschijnlijk overbelichte
Christusfiguren en andere
blikvangers, maar als je die in hun
oorspronkelijke donkere kerkomgeving
bij kaarslicht bekijkt valt
alles plotseling op zijn plaats.’
De nacht in de dag vangen
Tal van vanzelfsprekendheden
komen in Gouda in een ander licht
te staan. Neem bijvoorbeeld de vele
nachtvoorstellingen. Die werden
indertijd natuurlijk bij daglicht
geschilderd. Reesing legt uit hoe
dat in zijn werk ging: ‘Schalcken
maakte bijvoorbeeld gebruik van
een ‘donkere kamer’ waar hij zijn
model inzette en daar keek hij dan
door een kijkgat naar. Prachtige
etsen van Rembrandt die helemaal
dichtgekrast zijn en waarin dan het
vlammetje is uitgespaard.’
Lekker goedkoop
Er blijkt ook nog een typisch Hollandse
reden voor de populariteit
van nachtvoorstellingen onder
kunstenaars. Reesing: ‘Doordat
grote vlakken nauwelijks invulling
nodig hadden, waren deze
schilderijen relatief eenvoudig om
te maken en vooral ook spotgoedkoop.
Je spaarde immers de dure
pigmenten uit.’
Kaarslicht
T/m 27 maart 2022
Museum Gouda
Achter de Kerk 14, Gouda
museumgouda.nl
213